Skírnir - 01.04.2009, Qupperneq 230

228
EINAR HREINSSON
SKÍRNIR
hann fyrir þjóðinni ekki aðeins Beverly Gray og Fimmbækur Enid
Blyton, heldur ennfremur Sir Walter Scott, Joseph Conrad, Mark Twain
og Bernard Shaw svo nokkuð sé nefnt. Bókin ber þess merki að Krist-
mundur hefur unnið að henni í fjölda ára og sé litið í ritaskrá hans sést að
Grímur amtmaður hefur verið honum hugleikinn um langt árabil.
Þeim sem tekið hafa að sér að ritrýna verk Kristmundar um Grím
amtmann hefur orðið tíðrætt um á hve góðu máli bókin sé skrifuð. Óvís-
indaleg könnun á niðurstöðum netleitar leiðir í ljós að bókspekingar telja
verkið vera á kjarnyrtri íslensku, að það sé unun að lesa og málfar höf-
undar er mært af þvílíkum ákafa að það læðist að manni grunur um að
innihald bókarinnar hafi að öðru leyti farið fyrir ofan garð og neðan hjá
umræddu fólki. Það er þekkt staðreynd að þegar höfundar glíma við
heimildir frá fyrri tímum fara þær með tímanum að hafa áhrif á stíl og
orðbragð. Bókin er vissulega skrifuð á afar vönduðu máli og afskaplega
kjarnyrtu. En þetta er ekki orðalag 19. aldar og fullkomlega fríað frá
þeirri lausbeisluðu íslensku sem tíðkaðist á tímum Gríms amtmanns. En
þetta fornyrðislag höfundar er gömul gullaldaríslenska 20. aldar og orða-
notkunin svo forn að spurningar vakna um hvort eftirlandsprófskyn-
slóðir skilji alltaf orðalagið?
Þetta breytir þó ekki þeirri staðreynd að þó bókin sé tæplega 500
síður er hún afskaplega læsileg og helst til of stutt. Staðfestar heimildir
segja að útgefandi hafi krafist þess að hún yrði stytt og að burt hafi verið
klipptur síðasti hlutinn, sem fjallaði um afkomendur Gríms. Þá grunar
mig að sums staðar hafi einnig verið klippt úr bókinni og því myndist
skallar. Ég er vonsvikinn yfir því að fá ekki vitneskjuna um afkomend-
urna. Börn Gríms, einkum dætur hans, koma mikið við sögu í bókinni og
þeir sem þekkja til sögu embættismanna 19. aldar vita að upplýsingar um
afkomendur Gríms liggja ekki á glámbekk ef frá er talin Þóra sú er síðar
stofnaði stúlknaskóla í Reykjavík.
Að nokkur skuli taka að sér að skrifa sögu Gríms Jónssonar amt-
manns á Möðruvöllum er að mínu mati virðingarvert, því eins og áður
sagði hefur honum verið skipað á varamannabekk Islandsögunnar á 19.
öld. Umfjöllun um Grím í sagnfræðiritum síðari ára hefur einkum verið
bundin við það að tefla honum fram sem íhaldssömum fulltrúa danska
einveldisins og í besta falli gera grín að honum fyrir að vera eini aðilinn
sem týndi lífi í sjálfstæðisbaráttu íslendinga. í hugum flestra sagnfræði-
þenkjandi er hann sem sagt vondi karlinn sem barðist gegn hetjulegum
norðlenskum kotbændum sem voru slegnir heilögum þjóðfrelsisanda um
miðja öldina sem leið.