Saga - 2013, Page 170

af þeim líkamshluta sem kaupendurnir sækjast eftir til að nota við
galdra!) er fæðing þeirra stundum talin boða illt, jafnvel svo að for-
eldrar hafni barninu umsvifalaust — ef ekki kemur til viðeigandi
stuðningur sem kannski má bera saman við hlutverk biskupsins í
eiðsifaþingslögum.
Albínóar eru þó raunverulegir og auðþekktir. en hvað á að halda
um okkar eigin rammíslensku þjóðtrú um umskiptinga? Auðvitað
gerðist ekkert slíkt í raun og veru. en þegar ungbarn veiktist allt í
einu og var ekki sjálfu sér líkt, var þá engin raunveruleg hætta á að
hjátrúarfullir foreldrar „greindu“ það sem umskipting og sviptu það
umhyggju þegar það þurfti hennar mest við?62
Fræðimenn hafa með réttu bent á að mikið af lýsingum norsku
laganna á börnum með „örkuml“ er annaðhvort alveg
helgi skúli kjartansson168
62 ennþá frekar ef barn var talið umskiptingur frá fæðingu eins og stundum var
gert ráð fyrir. Sjá D. L. Ashliman, „Changelings“ (frá 1997, birt á vef Pitts -
burgh-háskóla: pitt.edu/~dash/changeling.html, skoðað 11. september 2013)
þar sem umskiptingatrú er rækilega tengd við örvæntingu fólks vegna lang-
veikra, fatlaðra eða vanskapaðra barna og bent á að hún muni iðulega hafa
leitt til misþyrminga og morðs á hinum grunuðu umskiptingum.
63 else Mundal segir t.d.: „Faktisk er skildringane av dei feil barnet må ha, av ein
slik art at ein kan tvile på at det har vore fødde born som fyller kravet i lovene
for å kunne berast ut“ (Barneutbering, bls. 25). Samt sýni tilvist lagaákvæðanna
að fólki hafi þótt mikilvægt að halda í réttinn til að bera út alvarlega
vansköpuð börn, það hafi jafnvel verið „sett på som barmhjertighetsdrap“ (bls.
28). en ekki bara raunveruleg börn heldur líka í „samanheng med overtru og
redsle for at slike „fantasifoster“ skulle fødast“ (bls. 26). Þó slíkt hafi ekki gerst
í raun „så er førestillingane om slike born og angsten for at dei skulle fødast
realistiske nok“ (bls. 26) og það sjónarmið hafi kirkjan orðið að sætta sig við að
nokkru marki.
Löngu áður hafði konrad Maurer lagt svipað mat á þessi lagaákvæði (í
„exkurs über die Taufe nach altnorwegischem kirchenrecht“, ritað 1884, birt
sem „Anhang“ í Vorlesungen über altnordische Rechtsgeschichte … II. Útg. ebbe
Hertzberg (Leipzig: Deichert 1908), bls. 377–469; um þetta bls. 429–434). Hann
telur ákvæðin fjalla annars vegar (bls. 430) um börn, vansköpuð á
viðsjárverðan hátt („in unheimlicher Art“) sem búast mátti við að byggju yfir
einhvers konar illu eðli („irgendwelche dämonische Natur“), hins vegar (bls.
431) börn sem ómögulega gátu lifað, eða a.m.k. ekki þannig að mannúðlegt
þætti að halda þeim á lífi.
Mundal gerir hins vegar ráð fyrir að í heiðni hafi ekki þurft mikla vansköp-
un til að rétt þætti að bera barnið út. Lagatextarnir kunni að vera málamiðlanir
milli sjónarmiða kirkjunnar og lögþinganna og framkvæmdin ekki endilega
samkvæm bókstaf laganna (bls. 26–27).
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 168