Strandapósturinn - 01.06.2014, Side 70

68
draugnum. Feykishólar voru byggðir upp 1830 og búið þar til
1867. Hafa verið í auðn síðan. Lengi stóð uppi brunnhús á
Feykis hólum sem þótti merkilegt vegna hleðslulags. Það var topp-
hlaðið úr torfi og engin fjöl né spýta í því. Þá eru þekkt tóftarbrot
af býlunum Helgakoti (eða Helgafelli) og Gíslakoti. Ekki er vitað
hvenær þau voru í byggð. Neðst í Hvalsárdal eru rústir af hús-
mennskubýli sem heitir Ár bakki, hefur trúlega verið sel í upp-
hafi. Það var í byggð á árunum 1876–1888. Síðustu ábúendur
þar fluttu til Vesturheims. Þá er getið í Jarðabókinni um hjá-
leiguna Sauðanes sem hafi verið gamalt býli. Var búið þar kring-
um 1700 um skeið og þaðan stundað út ræði. Sauðanes er þekkt
örnefni við sjóinn nokkuð norðan við Hvalsá. Einnig er getið um
eyðibýli að nafni Stapatún, það býli er 1805 talið að hálfu í landi
Hvalsár og hálft í landi Borga. Ekki er vitað hvenær það var í
byggð.
Skilarétt Bæjarhrepps var flutt að Stóru-Hvalsá 1975 og endur-
byggð og stækkuð 2007. Jörðin hefur verið í eyði sem bújörð
frá 1969. Hluti Stóru-Hvalsár ásamt Litlu-Hvalsá er í eigu Reyk-
víkinga frá 1970 og nýtt af þeim sem sumardvalarstaður og til
veiði mennsku.
Búið er að fjarlægja af jörðinni öll peningshús og hagagirðingu
en túnin heyja ná grannabændur og halda þeim í rækt. Úthagi
er nýttur sem beitiland fyrir nálæga bæi. Tvö íbúðarhús standa
á Stóru-Hvalsá. Annað er nær vegi og notað sem sumarhús af
Reykvík ingum. Hitt er á túninu niður undir ós, merkilegt gamalt
steinhús frá 1928, tvílyft með bröttu þaki, teiknað af Guðjóni
Samúelssyni. Það er ekki íbúðarhæft lengur.
Á Stóru-Hvalsá fæddist og ólst upp Steingrímur M. Sigfússon
(1919–1976), tónskáld og organisti. Hann bjó víða en kenndi sig
jafnan við sinn fæðingarstað.
Borgir
Borgir eru gamalt býli og samkvæmt Jarðabókinni 1709 var jörðin
í eigu Hjarðarholts kirkju í Dölum það árið. Bærinn stendur á
sjávarbakka fyrir botni lítillar víkur. Undirlendi er lítið og nokkuð
þröngt í kringum bæjarhús. Fyrir landi eru smáhólmar og sker.
Lengi vel lá þjóðvegurinn um bæjarhlað en um 1963 var hann
færður upp fyrir Borgatúnið og í sveig vestur fyrir klettaborgir