Bændablaðið - 16.12.2021, Qupperneq 21

Bændablaðið | Fimmtudagur 16. desember 2021 21
Útihitastig skiptir miklu máli
Renault bendir líka á að útihitastig
skipti miklu máli fyrir rafhlöður
rafmagnsbíla. Hátt hitastig getur stytt
líftíma rafhlaðanna og lágt hitastig
þýðir að þær halda illa rafmagni
og drægni bílanna verður minna.
Kuldi styttir aftur á móti ekki líftíma
rafhlaðanna.
Þá kemur Renault að enn einum
veigamiklum þætti sem fólk ætti að
huga að. Endurnýjun rafhlaða í bíla er
flókið mál. Það þarf sérfræðikunnáttu
til að skipta um slíkar rafhlöður þar
sem þær eru hættulegar í meðförum.
Þá eru þær þungar og vegna
innihalds þeirra eru þær hættulegar
í flutningum og er meira að segja
bannað að flytja slíkar rafhlöður í
flugvélum. Flutningar í skipum og
lestum krefjast sérstakra ráðstafana.
Vissulega er tæknilega mögulegt
að endurnýja einingar í liþíum-jóna
rafhlöðum, en það er mjög dýrt.
Síðan er líka talað um endingu á
bílarafhlöðum í mögulegum fjölda
á endurhleðslum. Þá er gjarnan
talað um möguleika á 400 til 1.200
endurhleðslum sem er reyndar
ótrúlega lítið ef rafhlöðurnar eiga
að endast í 8–10 ár. Allavega má
notkunin þá ekki vera sérlega mikil.
Ef rafhlaða endist t.d. ekki nema til að
taka 400 hleðslur á líftíma sínum, þá
mætti ekki hlaða bílinn nema fjórum
sinnum á ári miðað við 8 ára endingu.
Murata Manufacturing
komið í gang
Árið 2019 voru kynnt áform japanska
rafeindaíhlutaframleiðandans
Murata Manufacturing um að hefja
fjöldaframleiðslu á nýjum fastkjarna-
rafhlöðum. Átti framleiðslan að
hefjast 2020 og í sumar var sagt nú
á haustdögum. Framleiðslan verður
á vegum Yasu deildar fyrirtækisins
í héraðinu Shiga. Til að byrja með
er stefnan tekin á smáraftæki og
framleiðslan í smáum stíl, en auka
á framleiðsluna þegar kemur fram í
mars 2022.
Meðal annarra fyrirtækja
sem unnið hafa að hönnun
fastakjarnarafhlaða má nefna
Bright Volt, Samsung, Albemarle,
Iconic material, ProLogium,
QuantumScape, Sion Power, The
Coretec group, Evonik, Solid Power,
Hyundai, Ampcera og kínverska
risafyrirtækið CATL. Mörg fleiri
hafa þegar eytt ómældum milljörðum
dollara í slíka þróun og sagst vera
alveg að koma með slíkar rafhlöður á
markað án þess að nokkuð hafi gerst.
Þar má nefna bílaframleiðandann
Fisker sem sagðist vera alveg að koma
með á markað súper fastkjarnarafhlöðu
á árinu 2020 sem átti að komast yfir
1.100 kílómetra á einni hleðslu. Síðan
var framleiðslu sagt seinka til 2022,
en nú er búið að henda öllum slíkum
áformum út um gluggann. Þá keypti
fyrirtækið Dyson Satki 3 árið 2015 og
eyddi milljörðum dollara í verkefnið
sem var svo lagt á hilluna árið 2017.

Kínverski risinn CATL með
ofurrafhlöðu?
Kínverski rafhlöðuframleiðandinn
CATL kynnti á ráðstefnu í janúar á þessu
ári áform um hönnun og framleiðslu á
fastkjarnarafhlöðum með orkugetu sem
samsvarar 350 til 400 wattstundum á
hvert kg í þunga (350 Wh/kg). Sögðu
forsvarsmenn fyrirtækisins að enn
ætti eftir að leysa nokkur tæknileg
lykilatriði, en rannsóknir hafi staðið
yfir í 10 ár. Svonefndar LFP liþíum-
jóna rafhlöður fyrirtækisins, sem Tesla
hefur m.a. stært sig af, hafa mest náð
orkugetu upp á 160 Wh/kg, samkvæmt
upplýsingum af vef InsideEVs.
Snýst um að hreppa risavinninginn
í rafhlöðulottóinu
Þrátt fyrir endalaus vonbrigði í hönnun
fastkjarnarafhlaða undanfarna áratugi
er samt ljóst að fjöldi fyrirtækja og
vísindamanna vinnur að því baki
brotnu að finna réttu lausnina á að
framleiða fastkjarnarafhlöður sem
duga bæði í smáraftæki og bíla. Til
mikils er að vinna, því talið er að
sá sem dettur niður á bestu lausn-
ina, hreppi um leið risavinninginn
í þessu lottói og verði í kjörstöðu í
orkuskiptum ökutækja í heiminum.
Ástæðan fyrir vantrú
framleiðendanna sjálfra á liþíum-
jóna er einfaldlega hversu óstöðugar
slíkar rafhlöður eru með tilliti
til sjálfsíkveikju og takmarkaðir
orkuþéttnieiginleikar og hleðsluhraði
á slíkum rafhlöðum. Þær eru auk
þess mjög orkufrekar og mengandi
í framleiðslu og stuðla að því að
hratt gengur á jarðefnin sem í þær
eru notuð.
Fullyrt um endurvinnslu á
liþíum-jóna rafhlöðum án
haldbærra gagna
Þá er viðurkennt að mjög erfitt er
að endurvinna efnin sem notuð eru
í slíkar rafhlöður. Nánast allt tal um
endurvinnslu lýtur að því að lengja
líftímann á notuðum rafhlöðum.
Það er gert með því að endurnýta
skástu hlutina úr notuðum rafhlöðum
í einhvern tíma. Þetta er dýr og
tímafrek aðgerð og afkastageta slíkra
verksmiðja sem settar hafa verið á
fót nemur aðeins nokkur þúsund
rafhlöðum á ári.
Yfir 10 milljón bílarafhlöður
á götunum
Seldir rafbílar í heiminum fóru
yfir 10 milljóna markið á árinu
2020, þar af 4,5 milljónir í Kína.
Evrópusambandið gerir ráð fyrir
að í Evrópu einni verði komnir um
30 milljónir rafbíla í notkun árið
2030. Samkvæmt umfjöllun breska
ríkisútvarpsins BBC fyrr á þessu ári er
haft eftir endurvinnslusérfræðingnum
dr. Paul Anderson við háskólann í
Birmingham að erfitt væri að segja
til um hversu mikið af liþíum-jóna
rafhlöðum færi í endurvinnslu. Sumir
segðu 5%, en víða um heim væri það
hlutfall mun lægra.
Rafhlöður þessara bíla eru sagðar
hafa allt að 8 til 10 ára endingartíma.
Sumir bílarnir lenda í tjóni og enda
því ferilinn mun fyrr. Þessum
bílum verður ekki hent í pressu til
endurvinnslu eins og gert er við
bíla í dag, m.a. vegna mengunar- og
sprengihættu.
Endurvinnsla meira í orði
en á borði
Til að líta betur út í endurvinnslu-
umræðunni hafa fyrirtæki á borð
við Daimler (framleiðandi Mercede-
Benz) sagst vera með áform um
byggingu á risastórri 11,3 hekt-
ara endurvinnsluverksmiðju í
Kuppenheim. Slegið hefur verið
úr og í með þessa verksmiðju sem
upphaflega átti að vera í Gaggenau
og síðan fullyrt að verksmiðjan í
Kuppenheim myndi skapa 1.000 störf
á svæðinu. Nýverið var hins vegar
frétt í blaðinu Badisches Tagblatt,
sem hefur eftir forsvarsmönnum í
innsta hring Daimler að til að byrja
með verði störfin aðeins 50 og fari
í 150 þegar vinnslan verði komin
í gang.
Samt er almenningur hvattur til
að kaupa bifreiðar með slíkum raf-
hlöðum á þeim forsendum að það
sé einfaldlega besta þekkta lausnin
sem í boði er.
Rafhlöðuvandi plagar
framleiðendur
Í sumar bárust fréttir af vandræðum
General Motors vegna rafbíls-
ins Chevrolet Bolt sem var talinn
skila stórsigri fyrirtækisins á Tesla í
fjöldaframleiðslu rafbíla. Vermirinn
var þó skammgóður því fljótlega fóru
að berast fréttir af skammhlaupi og
bruna í þessum bílum þegar verið var
að hlaða þá, en rafhlöðurnar eru frá
LG í Kóreu. Í síðasta mánuði var til-
kynnt um innköllun á öllum 141.000
Chevrolet Bolt bílum sem búið var
að selja víða um heim síðan 2017.
Talið er meiri háttar mál að gera við
bílana, enda vegur rafhlaðan í einum
slíkum bíl 960 pund, eða um 435 kg.
Ekki er talið á bætandi að slíkar raf-
hlöður hlaðist upp í vörugeymslum
þar sem sáralítið af þeim er enn farið
að setja í endurvinnslu. Sem dæmi
þá eru einungis endurheimt um 2–3%
af bílarafhlöðum á ári sem síðan eru
send á óskilgreinda staði erlendis til
endurvinnslu. Endurvinnsluhlutfallið
í Evrópu og Bandaríkjunum er sagt
vera innan við 5%.
Alþjóðaorkustofnunin IEA áætlar
að 148 til 230 milljónir rafbíla með
svipaðar rafhlöður verði komnir á
göturnar í lok þessa áratugar. Talið er
að 500.000 tonn af notuðum bílaraf-
hlöðum muni liggja fyrir í Kína ein-
göngu fyrir árslok 2030. Þá verði
komin á markað litþíum-jóna raf-
hlöður sem samsvarar 2 milljónum
tonna um heim allan. Sumar tölur
eru mun hærri.
Evrópusambandið hyggst setja
reglugerð um 70% söfnun á notuðum
bílarafhlöðum og 95% endurnýtingu
á innihaldsefnunum kóbalti, kopar,
blýi og nikkel og 70% endurnýtingu
á liþíum úr bílarafhlöðum fyrir 2030.
Það byggist á að endurvinnslan verði
það ódýr að hægt verði að endurselja
efnin á markaði. Þær reglur munu
þó enn aðeins vera á hugmyndastigi
samkvæmt frétt The Guardian.
Opið alla daga fram að jólum HLÝJAR JÓLAGJAFIR
Verslun | Snorrabraut 56, 105 Reykjavík | 588 0488 | Vefverslun á Feldur.is
Bruni á hreinu vetni eða öðru „rafeldsneyti“ eins og ammoníaki í hefðbundnum brunahreyflum hefur líka verið til
skoðunar hjá bílaframleiðendum í stað bruna á jarðefnaeldsneyti.
Vetnisvél frá Toyota sem byggir á hefðbundnum brunahreyfli.
Tíðar og stuttar rafhleðslur og ekki síst með hraðhleðslu fer ekki vel með
endingu rafgeyma samkvæmt upplýsingum Renault. Þá er heldur ekki
æskilegt að fullhlaða geymana í 100% hleðslu.