Bændablaðið - 16.12.2021, Qupperneq 82

Bændablaðið | Fimmtudagur 16. desember 202182
LÍF&STARF
LESENDARÝNI
Bændasamtök Íslands
óska bændum og
landsmönnum öllum
gleðilegra jóla.
Megi nýja árið verða
ykkur farsælt og
gjöfult.
Kæri lesandi.
Nú þegar líður að jólum þá
kvikna svo margar minningar
tengdar þessum göldrótta
árstíma þegar sólin dregur sig í
hlé og gefur myrkrinu eftir sviðið
að mestu. Á síðari tímum hafa
orðið til minningar sem margar
tengjast löngum setum í þinghús-
inu við Austurvöll. Það er alltaf
eitthvað hátíðlegt við störfin í
þinghúsinu á þessum tíma og
orðaskak þingmanna á einhvern
hátt innilegra og blíðara þótt
hart sé oft tekist á.
Fyrir mér eru jólin líka nátengd
dýrum. Er ég þá ekki sérstaklega
að vísa til fjóssins sem frelsarinn
fæddist í heldur til íslensku sveitar­
innar. Ég hef notið þeirrar gæfu að
alast upp í sveit á Íslandi og sjálf­
ur alið mín börn upp í þeim hlýja
faðmi. Minningar mínar um jólin
eru því margar tengdar bústörfum
og lífinu í sveitinni.
Mér er á þessum árstíma alltaf
hugsað til þeirra sem vinna um
jólin. Þau eru mörg sem sinna
mikilvægum hlutverkum í sam­
félaginu sem eru ekki heima hjá
sér um jólahátíðina. Þau sinna
mikilvægum störfum sem snúast
um aðhlynningu og þjónustu við
samfélagið. Um margra ára skeið
sinnti ég starfi sem á stóran hlut
í hjarta mínu: Dýralækningum. Í
starfi mínu sem dýralæknir kom
fyrir að ég þyrfti að standa upp
frá jólasteikinni til að sinna bráð­
um veikindum dýra eða því sem
er ánægjulegra: Fæðingu nýs lífs.
Það er eftirminnilegt þegar ég
var kallaður út á jólanótt til að
framkvæma keisaraskurð hjá tík í
sveitinni. Þetta var ein eftirminni­
legasta jólanótt sem ég upplifað
og sérstaklega ánægjuleg minning.
Það var mér aldrei sérstök kvöð
að vera kallaður til dýralæknastarfa
um hátíðarnar. Það var heiður að
hafa svo mikilvægt starf með hönd­
um. Það var líka dýrmætt að fá að
upplifa hvernig heimili, sem ég
hafði stundum heimsótt oft áður,
klæddust í jólabúning og tíminn
leið einhvern veginn hægar. Það
varð allt hátíðlegt.
Jólin eru fyrst og fremst hátíð
barnanna. Við sem fullorðin erum
skulum hjálpast að við að gera þau
sem hátíðlegust og ævintýralegust
til að skapa börnunum okkar hlýjar
minningar.
Ég óska þér, lesandi góður,
gleðilegrar hátíðar.
Sigurður Ingi Jóhannsson,
formaður Framsóknar.
Í skýrslu um fæðuöryggi á Íslandi,
sem kom út fyrr á þessu ári, er
fjallað með ítarlegum hætti um
innlenda matvælaframleiðslu,
innflutning matvæla og aðfanga
og mikilvægi þess að stjórnvöld
móti stefnu um fæðuöryggi
landsmanna. Í skýrslunni er
fjallað um veikleika íslenskrar
matvælaframleiðslu og lagt mat
á áhrifin ef upp kæmi skortur á
aðföngum sem eru nauðsynleg
fyrir framleiðsluna.
Innlend matvælaframleiðsla
stendur fyrir stórum hluta
fæðuframboðs á Íslandi og þá
sérstaklega próteini. Garðyrkjan
sér fyrir um 43% af framboði
grænmetis, búfjárrækt um 90% af
kjöti, 96% af eggjum og 99% af
mjólkurvörum en aðeins um 1% í
korni til manneldis. Framleiðslan er
þó mjög háð innfluttum aðföngum,
sérstaklega eldsneyti og áburði, en
einnig fóðri og sáðvöru.
Hækkanir á áburði án hliðstæðu
Í umsögn sinni um frumvarp
til fjárlaga 2022, 1. mál benda
Bændasamtökin á þá grafalvarlegu
stöðu sem nú er á áburðarmarkaði.
Síðustu mánuðir hafa einkennst af
hækkunum á áburðarverði sem eiga
sér vart sögulega hliðstæðu og fátt
bendir til annars en að fóður ásamt
öðrum aðföngum muni hækka um­
talsvert á næstunni líkt og kemur
fram í skýrslu WASDE (The World
Agricultural Supply and Demand
Estimates) um þróun á hráefnis­
verði á heimsmarkaði. Það er álit
samtakanna að heimildir séu til
staðar fyrir stjórnvöld að grípa inn
í ef talið er að fæðuöryggi sé ógnað
vegna verðhækkana á þessum að­
föngum. Norðmenn hafa gripið til
ráðstafana gagnvart landbúnað­
inum þar í landi um aðgerðir sem
nú virðast hafa verið of bjartsýn.
Samtökin fylgjast vel með stöð­
unni í löndunum í kringum okkur
og hafa átt samtal við ráðuneyti
landbúnaðarmála og ráðherra nú
í tvígang vegna þessarar óvissu.
Aðrir þættir sem áhrif hafa á
fæðuöryggi
Náttúruhamfarir, lofts lags breyt­
ingar, farsóttir, einangrun lands­
ins og fleiri hættur geta ógnað
fæðuöryggi. Í áhættumatsskýrslu
sem utanríkisráðuneytið lét vinna
kemur fram að staða Íslendinga
sé veikari en nágrannaþjóða þegar
kemur að fæðuöryggi, þrátt fyrir
að stefna stjórnvalda í almanna­
varna­ og öryggismálum sé hluti
af þjóðaröryggisstefnu fyrir Ísland
og þar sé tekið mið af ógnum sem
tengjast loftslagsbreytingum,
náttúruhamförum, fæðu­ og mat­
vælaöryggi, heilbrigðisöryggi og
farsóttum. En það er vissulega
jákvætt skref í rétta átt að stjórn­
völd tali fyrir fæðuöryggi þjóðar
og stefna að því að efla tækifæri
innlendrar matvælaframleiðslu til
fulls, en þá þarf jafnframt að huga
að framkvæmdinni.
Á þingmálaskrá innanríkis­
ráðherra fyrir 152. löggjafarþing,
má finna frumvarp til laga um
breytingu á lögum um almanna­
varnir, nr. 82/2008. Um er að
ræða frumvarp þar sem m.a. verða
lagðar til breytingar á rýni í kjöl­
far almannavarnaástands vegna
óveðursins í desember 2019,
skýra hugtök og valdheimildir.
Samtökin brýna fyrir ráðherra
að áður en frumvarpið verður
lagt fram á þingi, verði jafnframt
hugað að öðrum viðeigandi ráð­
stöfunum, t.a.m. birgðahaldi á
aðföngum sem nauðsynlegt er að
tryggja fyrir meirihluta innlendrar
framleiðslu í einhvern tíma, háð
framleiðslugreinum. Einnig er
nauðsynlegt að efla framleiðslu á
korni, bæði sem fóður fyrir búfé og
til manneldis, útiræktun grænmet­
is og innlenda áburðarframleiðslu
með bættri nýtingu hráefna. Þá ber
við töku ákvarðana um landnotkun
að hafa fæðuöryggi þjóðarinnar
að leiðarljósi til að tryggja að það
land sem hentugast er undir ræktun
tapist ekki undir aðra starfsemi.
Því þarf að liggja fyrir skýr stefna
um landnotkun og flokkun land­
búnaðarlands af hálfu stjórnvalda
og frá sveitarfélögum.
Hlutverk stjórnvalda
Fæðuöryggi og heilbrigðisöryggi eru
á allra vörum. Hlutverk stjórnvalda
er að setja fram viðbragðsáætlanir
sem tryggja fæðu­ og matvælaör­
yggi, sjálfbærni í matvælafram­
leiðslu og birgðageymslu matvæla.
Stjórnvöld þurfa því að huga að
matvæla­, fæðu­, neysluvatns og
fráveitukerfi sem þjóðhagslega mik­
ilvægum innviðum til jafns á við
fjarskipta­, samgöngu­ og orkukerfi
landsins.
Árið 2020 lokuðu margar þjóð­
ir landamærum sínum fyrir fólks­
flutningum. Veruleg hætta var á
samdrætti matvælaframleiðslunnar
vegna minni umsvifa í flestum sam­
félögum og takmörkunum á flutningi
vinnuafls milli landa. Röskunin sem
þetta leiddi af sér hefur hækkað verð
á ýmsum matvælum síðasta árið,
m.a. vegna þess að u.þ.b. þrjátíu
ríki settu útflutningstakmarkanir á
matvæli, þar á meðal stór útflutn­
ingslönd á korni.
Það kemur svo sem ekki á óvart
að bændur og þeir sem starfa í
frumframleiðslu matvæla og hrá­
efna voru ekki í forgangi til bólu­
setningar, þrátt fyrir að fæðuör­
yggi landsmanna teljist hluti af
þjóðaröryggisstefnu landsins. En
að starfa í framlínu þýðir víst ekki
það sama og að starfa í framlínu.
Heilbrigðisstarfsmenn og viðbragðs­
aðilar starfa í framlínu, um það verð­
ur ekki deilt. Aftur á móti er afar
brýnt að þeir aðilar sem jafnframt
bera ábyrgð á ómissandi innviðum
á grundvelli þjóðaröryggisstefnu,
t.a.m. fæðuöryggi þjóðarinnar, séu
skilgreindir sem hluti af forgangs­
hópi. Í land búnaðar tengdum grein­
um væru þetta bændur og frumfram­
leiðendur matvæla, aðilar sem starfa
við eftirlit í matvælaframleiðslu,
ráðunautar sem leiðbeina bændum
og dýralæknar.
Tvisvar sinnum á rúmlega tíu
árum hafa samtökin þurft að svara
ráðherrum hvort nægur matur sé til
í landinu. Það er því mikil ábyrgð
sem stjórnvöld fela þeim sem starfa
í íslenskum landbúnaði og hafa með
höndum framleiðslu matvæla komi
til þess að innflutningur á aðföngum
til landsins stöðvast. Því er mikil­
vægt að endalausn stjórnvalda sé
skýr og til staðar sé aðgerðaráætlun
um hvernig fæðuöryggi þjóðarinnar
verður treyst.
Vigdís Häsler
Bændur og þjóðar-
öryggi
Sigurður Ingi Jóhannsson innvið-
aráherra og formaður Framsóknar-
flokksins.
Hugleiðingar á aðventu
AF VETTVANGI BÆNDASAMTAKANNA
Vigdís Häsler, framkvæmdastjóri BÍ.
Kemur næst út 13. janúar