Sjálfsbjörg - 01.07.1972, Blaðsíða 14

ductive education), og langar mig til þess
að segja frá því í örstuttu máli.
Stjórnunaruppeldi er kennslu- og þjálf-
unaraðferð, sem ungverski prófessorinn
Andras Petö grundvallaði og þróaði í
stofnuninni fyrir hreyfihamlaða í Buda-
pest á áratugunum eftir heimsstyrjöldina
síðari. Aðferðin er miðuð við forskóla-
börn með heilasköddun (cerebral palsy),
vöðvarýrnun (dystrophies) og klofinn
hrygg (spinal bifidae).
Höfuðeinkenni aðferðarinnar er það, að
einn stjórnandi (conductor, nafnið dregið
af stjórnanda hljómsveitar) með aðstoð-
arfólki, ef hópurinn er stór, innir af hendi
þau störf, sem venjulega eru framkvæmd
af heilum hópi sérfræðinga (kennara,
sjúkraþjálfara, starfsþjálfara, talkenn-
ara), auk þess sem hann sinnir frumþörf-
um barnsins daglangt.
Háttbundið áform (rhythmical intention)
er lykilatriði þjálfunarinnar, og er það
talið gera barninu kleift að framkvæma
ákveðna hreyfingu án síns óeðlilega hreyfi-
mynzturs. Barnið er ekki snert af þjálf-
aranum, en hreyfingin leidd með tali
barnsins eða tilraunum þess til tals, og
heili þess stjórnar hreyfingunni. Eftirfar-
andi dæmi skýrir hvað við er átt: Börnin
liggja á bakinu á rimlabekkjum, og stjórn-
andinn segir hátt en hægt: ,,Ég lyfti örm-
unum upp fyrir höfuð.“ Börnin endurtaka
setninguna á sama hátt. Stjórnandinn og
börnin byrja nú að telja hátt en hægt upp
að fimm, og meðan á talningunni stend-
ur, lyfta börnin örmunum. Stjórnandinn
telur með börnunum til þess að halda
réttri og hægri hrynjandi. f þessu dæmi
er talningin hið háttbundna og ,,upp fyrir
höfuð“ áformið. Æfingarnar eru gerðar
háttbundnar til þess að auðvelda verkn-
aðinn, og talningin heldur áfram, þang-
að til öll börnin hafa náð takmarkinu.
Með endurtekningu verður hreyfingin
sjálfvirk, eins og það að hjóla á reiðhjóli,
og þá er unnt að framkvæma hana án
talningar.
Börnin læra því smám saman, að taln-
ingin er tæki, sem gerir þeim kleift að
hreyfa sig rétt.
Barnið vinnur í hópnum án aðstoðar.
Það kemur fyrir, að stjórnandinn drepi
fingri á hné þess, til að minna það á að
rétta betur úr, eða aðstoðarmaður heldur
föstum öðrum fæti þess, til að gera því
mögulegt að hreyfa hinn fótinn. Engin
æfinganna er byggð á sundurgreiningu
vöðvahreyfinga; þær eru hluti venjulegs
hreyfingamynzturs eða fylgja þróunarröð
í hreyfiþroska heilbrigðs barns. Fimm at-
riði eru einkum talin þessari aðferð til
ágætis:
1) Barnið lærir að hreyfa sig án hjálpar.
2) Árangur þjálfunarinnar er barnsins
en ekki þjálfarans.
3) Þjálfunin felur í sér mál- og tal-
kennslu.
4) Talningin gerir barninu fært að
hjálpa sér sjálft, þegar það er í
vandræðum.
5) Aðferðin gerir kleift að vinna með
börnin í hóp.
Einfaldur rimlabekkur úr tré (the
plinth) er helzta þjálfunartækið, ásamt tré-
stól með háu rimlabaki.
Það var í janúar 1970 að Miss Varty,
skólastýra í Ingfield Manor og Mrs. Cotton
sjúkraþjálfari, sem hafði kynnzt starfi
prófessors Petös í Búdapest, ákváðu að
aðhæfa aðferð hans aðstæðunum í skól-
anum og hefjast handa í byrjendabekkn-
um. Þær höfðu enga lærða stjórnendur,
en urðu að þjálfa smábarnasjúkraliða til
starfans. Þær gátu ekki heldur skipt börn-
unum niður í hópa eftir eðli og stigi fötl-
14 SJÁLFSBJÖRG