Bjarmi - 01.10.2021, Qupperneq 41

bjarmi | október 2021 | 41
Stefna Malachys og meginlandsins
sigraði á kirkjuþinginu sem hófst í Kells
árið 1152. Að nokkru breytt skipan þess
á biskupsdæmum festist í sessi. Segja
má að á þessum tímum sé kirkjan á
Írlandi að færast úr klaustrakirkju yfir í
biskupsdæmakirkju.
Innrás Hinriks II. Englandskonungs
(1154­´89) í Írland (Anglo­Normanar) árið
1171 markar tímamót í írskri kirkjusögu
enda réttlætti konungur innrásina með því
að veifa bréfi enska páfans, Hadrianusar
IV. (Laudabiliter, 1155), sem leyfði þessa
innrás. Uppruni þessa bréfs hefur þó
eitthvað verið dreginn í efa. (Um þessa
framvindu á Írlandi er mikið byggt á Bray.)
Þessi enski konungur lét kalla saman
2. kirkjuþingið í Cashel árið 1172 sem
hnykkti á að kirkjulegir hættir á Írlandi
skyldu ekki njóta sérstöðu. Eftir þessa
innrás tók að halla undan fæti fyrir írsku
klaustrahefðinni sem þá hafði stofnað
klaustur víða um meginland Evrópu.
Heimild er fyrir því að hefðbundið
keltneskt klausturlíf hafi verið við lýði á
Iona, svo dæmi sé tekið, árið 1164 og að
klaustur benediktína hafi verið stofnað þar
um 1200.
Þess má minnast að í Frakklandi
(Gallíu) var keltneskt erkibiskupsdæmi við
lýði fram á 12. öld.
Fram á 13. öld var oft tími spennu og
jafnvel hatrammra átaka um það hvort
írsku klaustrin fengju að halda fornum
hefðum. Meðal annars var reynt að koma
í veg fyrir að Írar gegndu mikilvægum
kirkjulegum embættum þar í landi.
Ýmislegt úr viðhorfum og andlegu lífi
á keltneskum svæðum varðveittist áfram
eftir að hin sérstaka skipan leið undir lok á
12. öld sbr. t.d. hið mikla safn keltneskra
bæna (Carmina Gadelica) og viðlíka
efnis sem Alexander Carmichael safnaði
á 19. öld á Suðureyjum og í skosku
Hálöndunum.
BREHON-LÖGIN
Mikið er þekkt af hinum fornu írsku lögum,
svo nefndum Brehon­lögum. Einhverjir textar
þeirra munu vera til frá því aftur á 8. öld.
Samkvæmt þessum lögum var ekki
gerður munur á erfðarétti skilgetinna og
óskilgetinna barna. Staða kvenna virðist
hafa verið býsna sterk en giftar konur
héldu sjálfstæðum eignarrétti.
Þessi lög eru m.a. áhugaverð til
samanburðar við forna íslenska lagahefð.
Sameiginlegt er báðum hefðunum að ætla
ríkisvaldi ekkert hlutverk við að framfylgja
refsingum. Einnig má nefna beitingu
útlegðar sem refsingu fyrir alvarlega glæpi.
HEFÐIN ENDURVAKIN
Árið 1938 stofnaði George MacLeod
samtökin The Iona Community (Iona­
samfélagið) og tekið var að endurreisa
klausturbyggingar á eynni. Nú sækja margir
trúarlega endurnýjun til Iona og áhrif þaðan
berast víða.
Heilagur Kólumba (eða Kólumkille,
dúfa kirkjunnar, 521 – 597) hélt frá
Norður­Írlandi til smáeyjarinnar Iona
(Jóna, iona merkir reyndar dúfa á
hebresku), í sunnanverðum Suðureyjum,
vestan Skotlands. Þar kom hann upp
klaustramiðstöð um árið 563 sem gegndi
miklu hlutverki við kristnun Skotlands og
heiðinna Engilsaxa á Englandi. Mikið orð
fór af Iona en þarna eins og víðar frömdu
norrænir víkingar mikil hryðjuverk.
Árið 1994 beitti Ray Simpson sér fyrir
stofnun samtakanna The Community
of Aidan and Hilda sem eiga þátt í að
Lindisfarne er á ný orðin mikilvæg kristileg
miðstöð. Enn má greina keltnesk áhrif á
Norðymbralandi og áhrifamikið er að
heimsækja þessa fallegu örfirisey þar sem
vel er tekið á móti gestum.
Á eynni Lindisfarne við norðaustur­
strönd Englands kom heilagur Aidan
(Aodhán) upp bækistöð árið 634/635.
Hann hafði Oswald konungur kallað
frá Iona til að kristna þegna sína. Frá
Lindisfarne breiddist kristni ekki aðeins
út um Norðymbraland (Northumbria,
áður víðlendara) heldur einnig víðar um
England. Árás víkinga á Lindisfarne árið
793 er þekkt sem viðmið um upphaf
víkingaaldar. Heilög Hilda (um 614­680)
stofnaði tvöfalda klaustrið í Whitby nálægt
árinu 657.
Ungt trúarsetur og hreyfing í kringum
það er Ffald y Brenin í Suður­Wales.
Það var stofnað síðla á 20. öld en
verður fyrst þekkt eftir að hjónin Roy og
Daphne Godwin tóku þar við húsráðum
haustið 1999. Máttur blessana og bæna
á þessum látlausa stað er öðrum þræði
rakinn til þess að þarna var forðum
keltneskur bænastaður.
UPPBYGGINGAREFNI AF
KELTNESKUM RÓTUM
Mikið má finna af efni í margvíslegu formi
sem er a.m.k. að öðrum þræði ætlað til
trúaruppbyggingar og sækir í keltneska
arfleifð. Minna má á bækur eftir Ester de
Waal. Hvort sem írski vefurinn sacredspace.