Sjómannablaðið Víkingur

Volume

Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.2012, Page 30

Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.2012, Page 30
30 – Sjómannablaðið Víkingur mannahöfn og kom til Ís- lands á sumardaginn fyrsta árið 1923. Skipið hlaut nafnið Esja og var í strand- siglingum hér við land til ársins 1938, er það var selt til Suður-Ameríku. Þegar Esja kom til landsins var Borg seld til Svíþjóðar og önnuðust Esja og Willemoes strandsiglingarnar til 1928, er Eimskipafélag Íslands keypti síðarnefnda skipið. Árið 1929 ákvað ríkis- stjórnin að ríkið tæki að sér rekstur og útgerð eigin skipa, þ.e. strandferða- og varð- skipa. Þá var stofnað nýtt út- gerðarfyrirtæki, Skipaútgerð ríkisins, og tók til starfa á síðustu dögum ársins 1929. Skipaútgerðin hafði í upp- hafi yfir að ráða einu flutningaskipi, Esju, en 1930 var keypt þrjátíu og fimm ára gamalt skip í Svíþjóð. Það hlaut nafnið Súðin. Þessi tvö skip héldu síðan uppi strandsiglingum næstu tvö árin og að auki hafði Skipaútgerðin í þjónustu sinni allmarga vöruflutningabáta, sem þjónuðu tilteknum höfnum og svæðum. Bæði strandferðaskipin reyndust vel og á árunum 1936-1938 fór Esja nokkrar ferðir til Skotlands um hásumarið og flutti hingað ferðafólk. Þegar kom fram yfir miðjan 4. áratug- inn var flutningsgeta Esju og Súðarinnar orðin ófullnægjandi, auk þess sem skipin þóttu dýr í rekstri, hægfara og að ýmsu leyti óhagkvæm. Þá var ráðist í að láta smíða nýtt skip í Danmörku og kom það hingað til lands undir árslok 1939. Það hlaut nafnið Esja en eldra skipið með því nafni var selt úr landi. Nýja Esja þótti á allan hátt mjög glæsilegt skip og fullkomið og reyndist mikið happafley. Hún sannaði gildi sitt er hún fór hina frægu Petsamoför árið 1940 og sótti hóp Íslendinga, sem lokast höfðu inni á Norðurlöndum er Þjóðverj- ar hernámu Danmörku og Noreg. Það sem eftir lifði styrjaldaráranna héldu Esja og Súðin uppi strandferðum hér við land en að auki hafði Skipaútgerðin allmörg leiguskip í þjónustu sinni um lengri og skemmri tíma. Þeir farkostir voru jafn misjafnir og þeir voru margir. Strand- siglingarnar gengu yfirleitt áfallalítið fyrir sig, ef undan er skilin loftárás, sem þýsk flugvél gerði á Súðina á Skjálfanda- flóa 16. júní 1943. Þar létust tveir skip- verjar og allmiklar skemmdir urðu á skipinu. Samvinnumenn hefja kaupskipaútgerð Starfsemi kaupfélaga og Sambands ísl- enskra samvinnufélaga (SÍS) efldist til muna á millistríðsárunum. Þá urðu þær raddir sífellt háværari meðal samvinnu- manna, sem töldu að samvinnuhreyfing- in þyrfti að eignast kaupskip, sem gæti flutt vörur beint frá útlöndum til kaup- félaga víðs vegar á ströndum landsins og útflutningsvörur þeirra utan. Lengi vel gerðist þó fátt í þessum efn- um og samvinnufélögin fluttu vörur sínar með skip- um annarra fyrirtækja en tóku þó stöku sinnum erlend skip á leigu. Árið 1935 bar svo við að norskt skip, Kongshaug, slitn- aði upp í illviðri þar sem það lá við festar í Siglufirði og rak á land. Kaupfélag Ey- firðinga á Akureyri keypti skipið á strandstað, lét gera við það og seldi síðan ný- stofnuðu Útgerðarfélagi KEA. Það hóf útgerð skipsins og gaf því nafnið Snæfell. Skipið flutti margs kyns varning til og frá landinu en sigldi mest til Norðurlanda og Eystrar- saltslanda. Þegar Þjóðverjar hernámu Noreg árið 1940 var Snæfellið statt í Kristianssand og fékk ekki fararleyfi til Íslands. Þess í stað var því leyft að sigla til Lysekil í Svíþjóð þar sem það lá uns það var selt til Finnlands, en skipverjar komust til Íslands með Esju frá Petsamo. Þar með lauk fyrsta þætti í kaupskipa- útgerð íslenskra samvinnu- manna. Auk þeirra félaga og skipa, sem hér hefur sagt frá, störfuðu ýmis fleiri út- gerðarfyrirtæki hér á landi á þessu tíma- bili. Saga flestra þeirra varð stutt og sumra endaslepp og útgerð allra varð skammæ og smá í sniðum. Saga þeirra verður því ekki rakin, enda heimildir um hana brotakenndar og af skornum skammti. Táknmynd sjálfstrausts og þjóðarstolts Hin hraða uppbygging kaupskipastólsins á árunum frá 1914 og fram undir 1940 er athyglisverð fyrir margra hluta sakir og segir mikla sögu ef að er gáð. Ekki leikur á tvennu, að skipunum fjölgaði vegna þess að þörf var á þeim til þess að anna vaxandi eftir vöru- og fólksflutn- ingum innanlands og á milli landa. Það var hins vegar aðeins ein hlið málsins og ef við skoðum það frá fleiri sjónarhorn- um má hafa vöxt og uppbyggingu kaup- skipastólsins til marks um vaxandi sjálfstraust og breytta sjálfsmynd Íslend- inga. Forkólfar sjálfstæðisbaráttunnar á 19. öld voru sannfærðir um að skortur á eigin millilandaskipum væri eitt mesta böl Íslendinga og ein helsta undirrót fátæktar þeirra og umkomuleysis. Þetta var tvímælalaust rétt og mörgum sveið sárt að vera háðir erlendum þjóðum, einkum Dönum, um siglingar á milli hafna innanlands og á milli landa. Á Súðin var keypt frá Svíþjóð. sendir félögum sínum og fjölskyldum þeirra bestu kveðjur og hamingjuóskir í tilefni Sjómannadagsins.

x

Sjómannablaðið Víkingur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sjómannablaðið Víkingur
https://timarit.is/publication/335

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.