Fréttablaðið - 26.08.2022, Blaðsíða 17

Við höfum byggt
upp mikla þekk-
ingu á nýtingu jarðvarma
og vatnsafls undanfarna
áratugi og höfum flutt þá
þekkingu út til annarra
landa.
Dóra Björk Þrándardóttir
Framtíðarsýn Landsvirkj-
unar er sjálfbær heimur,
knúinn endurnýjanlegri
orku. Hlutverk Landsvirkj-
unar er að hámarka verð-
mæti þeirra endurnýjanlegu
orkulinda sem fyrirtækinu
er trúað fyrir, með sjálf-
bærni og hagkvæmni að
leiðarljósi. Áherslur fyrir-
tækisins í nýsköpun falla vel
að þessari framtíðarsýn og
hlutverki.
Þau Sigurður H. Markússon
forstöðumaður, Daði Þ. Svein-
björnsson sérfræðingur og
nýsköpunarstjórarnir Dóra Björk
Þrándardóttir og Egill Tómasson
starfa á deild nýsköpunar hjá
Landsvirkjun. Orkufyrirtæki
þjóðarinnar hefur frá upphafi
unnið rafmagn og selt, bæði til
stórra viðskiptavina og í heildsölu
til fyrirtækja sem dreifa orkunni
til heimila og smærri fyrirtækja.
Nú blasir við breyttur heimur.
Ísland hefur sett sér það markmið
að losna við olíu og bensín á næstu
árum og draga úr koldíoxíðlosun
á ýmsan hátt annan. Það kallar
á aukna vinnslu grænnar orku,
en einnig nýsköpun af ýmsum
toga. Landsvirkjun hefur hleypt
fjölmörgum verkefnum af stokk-
unum, ýmist á eigin vegum eða í
samstarfi við aðra, sem miða t.d.
að orkuskiptum í samgöngum,
auknu matvælaöryggi, framleiðslu
vetnis, nýtingu orkustrauma eða
efna sem falla til við orkuvinnslu
og uppsetningu iðngarða þar sem
fyrirtæki njóta hagræðis af nær-
veru hvert við annað.
„Við þurfum að nálgast þetta
verkefni á dálítið annan hátt en
við höfum gert,“ segir Sigurður for-
stöðumaður. „Í öðrum löndum er
víða búið að byggja upp iðngarða
fyrir nýsköpunarfyrirtæki þar
sem þau geta nánast bara stungið í
samband og skrúfað svo frá vetni,
koldíoxíði eða annars konar efnis-
straumum frá öðrum fyrirtækjum,
sem nota þarf við starfsemina.
Slíka aðstöðu þarf að undirbúa
vel í góðu samstarfi fjölda ólíkra
hagaðila með skýra sýn að leiðar-
ljósi til að tryggja samkeppnis-
hæfni okkar og getu til að styðja
við hringrásarhagkerfið. Þetta er
aðeins önnur nálgun en við höfum
áður stuðst við þar sem orkusækin
stórfyrirtæki hafa hér sögulega
verið tilbúin að leggja allnokkur
ár í að þróa og byggja upp sína
starfsemi með sjálfstæðum hætti.
Slík nálgun virkar ekki fyrir minni
fyrirtæki í nýsköpun, þau þurfa
þróað umhverfi til að starfa í.“
Egill nefnir að í vetur hafi þurft
að takmarka afhendingu raforku
vegna mikillar eftirspurnar og
takmarkaðs framboðs. „Ef miðað
er við grænbók stjórnvalda um
stöðu og áskoranir Íslands í orku-
málum munu orkuskiptin kalla á
um tvisvar sinnum meira raf-
orkuframboð árið 2040, þ.e. eftir
aðeins 18 ár sem er mikil áskorun.
Því er mikilvægt að við hugum að
aukinni orkuvinnslu og einnig því
að forgangsraða nýrri orkusölu í
samræmi við áherslur, þarfir og
tækifæri samfélagsins.“
Daði leggur áherslu á að þótt
orkan hér á landi sé endur-
nýjanleg sé hún þó endanleg.
„Við þurfum að skapa nýjar
virðiskeðjur í nýtingu orkunnar.
Stjórnvöld hafa mótað ákveðna
stefnu varðandi orkuskipti og við
þurfum að hrinda henni í fram-
kvæmd. Landsvirkjun er öflugasta
fyrirtæki landsins á þessu sviði
og eðlilegt að það verði í farar-
broddi.“
Sigurður segir hvorki skorta
vilja né þekkingu hjá Landsvirkj-
un og vísar til samstarfsfólks síns
sem hafi aflað sér mikillar nýrrar
þekkingar á þessu sviði.
Nýsköpun um allt land
Samstarfsverkefnin eru þegar
mörg og margbreytileg:
Eimur hefur bætta nýtingu
orkuauðlinda og aukna nýsköpun
á Norðausturlandi að leiðarljósi.
Orkídea snýst um uppbyggingu
orkutengdra tækifæra á Suður-
landi, til dæmis við matvælafram-
leiðslu og líftækni.
Markmið Bláma á Vestfjörðum
er að efla nýsköpun og þróun
orkuskiptaverkefna, sérstaklega
í sjávarútvegi og flutningum. Að
sögn Egils hefur öflugt starf Bláma
nú þegar borið ávöxt. „Fjölbreytt
verkefni sem Blámi leiddi eða kom
að hlutu alls 150 milljónir króna í
styrki úr Orkusjóði í ár.“
Þá vinnur Landsvirkjun einnig
að þróun verkefnis um framleiðslu
vetnis til að knýja samgöngur á
landi og er reiknað með að það
verði að veruleika innan þriggja
ára, að sögn Egils. „Hægt er að
nýta vetni við orkuskipti í ýmsum
geirum, til dæmis eru komnir á
markaðinn vöruflutningabílar
sem ganga fyrir vetni og gætu
hentað vel hér á landi. Lands-
virkjun og Icelandair hafa einnig
tekið höndum saman til að vinna
að orkuskiptum í innanlands-
flugi. Loks má nefna að gagnaver
Verne Global hefur samið við
Landsvirkjun um tilraunaverkefni
þar sem vetni verður varaaflgjafi
gagnaversins.“
Daði bendir á að hér væri hægt
að framleiða ódýrara grænt vetni
en til dæmis víðast annars staðar
í Evrópu. „Með vatnsaflinu okkar
og jarðvarmanum, og líklega vindi
í auknum mæli, framleiðum við
hagkvæma endurnýjanlega raf-
orku með stýranlegum hætti allan
sólarhringinn. Í f lestum öðrum
löndum er græn vetnisframleiðsla
háð sveiflum í vind- eða sólarorku
sem gerir vinnslukostnað vetnis
hærri.“
Enn má nefna verkefni: Lands-
virkjun vinnur með erlendu
fyrirtæki sem skoðar möguleikann
á að framleiða prótein úr vetni
og koldíoxíði. Það blasir við að
hægt er að spara stór landsvæði
og mikið vatn, sem ella þyrfti að
nota við matvælaframleiðslu, ef
hægt er að vinna prótein á þann
hátt, í raun úr orku , vatni og lofti.
Að sama skapi er útlit fyrir að
nýta megi orku vel og draga úr
umhverfisáhrifum matvælafram-
leiðslu með til dæmis fiskeldi á
landi og örþörungarækt.
Höldum forystunni
Íslendingar eiga að vera í farar-
broddi í orkuskiptum. „Við erum
þar að mörgu leyti nú þegar,“ segir
Sigurður. „Hitaveitan okkar og
græna rafmagnið hafa þegar fleytt
okkur mjög langt. Við eigum sam-
göngur á landi, sjó og í lofti eftir,
fyrst og fremst. Öll okkar orku-
vinnsla er græn og viðfangsefni
okkar er að nýta hana á ábyrgan
hátt til að bæta efnahag, samfélag
og umhverfi okkar. Við getum
verið græn alla leið en til þess þarf
nýsköpun og samstarf.“
Hópurinn bendir á að nú sé ekki
í boði að sitja með hendur í skauti
og hugsa sinn gang. Ráðast verði í
verkefni, það eigi eftir að borga sig
til lengri tíma litið. Vindorka var
alls ekki hagkvæmur kostur þegar
byrjað var að reisa vindmyllur
fyrst, en nú sé allt annað uppi á
teningnum. Danir, sem hafa verið
í fararbroddi í beislun vinds og
nýsköpun henni tengdri, búa nú að
einna mestri þekkingu á því sviði
alþjóðlega og selja tengdar vörur
og þjónustu um allan heim.
Íslendingar hafa sambærilega
stöðu í jarðvarma og Danir í vind-
orku. „Við höfum byggt upp mikla
þekkingu á nýtingu jarðvarma og
vatnsafls undanfarna áratugi og
höfum flutt þá þekkingu út til ann-
arra landa,“ segir Dóra Björk.
Atvinnutækifæri heima í héraði
Sigurður segir að það hljóti að
vera hlutverk stærsta raforku-
framleiðanda landsins, orkufyrir-
tækis í almannaeigu, að leita nýrra
lausna og veita þeim brautargengi.
„Landsvirkjun gerir það meðal
annars með því að setja á laggirnar
nýsköpunardeild, hefja samstarf
við heimafólk víða um land og
styðja við frumkvöðla.“
Dóra Björk bætir við að áhuga-
söm sveitarfélög þurfi að láta til sín
taka. Skapa og skerpa þarf fram-
tíðarsýn og átta sig á því hvernig
tækifæri þau vilja laða til sín. Þegar
framtíðarsýnin er mótuð er hægt
að sjá hvaða innviði þarf að byggja
upp og hvernig hægt sé að gera
svæðið samkeppnishæft gagnvart
þeim greinum.
Egill og Daði taka undir þetta og
segja að Íslendingar eigi að leggja
áherslu á að vera ábyrg auðlinda-
og þekkingarþjóð. Landsvirkjun
á í margs konar samstarfi við
innlenda og erlenda háskóla og
það samstarf geti leitt af sér fjöl-
breyttara atvinnulíf. Uppbygging
þekkingariðnaðar víða um land
muni gera fólki kleift að snúa aftur
til sinnar heimabyggðar að loknu
háskólanámi, en nú skorti víða slík
atvinnutækifæri.
Þau eru öll bjartsýn á fram-
tíðina og reiðubúin að bretta upp
ermar. „Landsvirkjun er í raun 300
manna sérfræðingateymi. Stærsta
orkufyrirtæki landsins, í eigu
þjóðarinnar sjálfrar, á að huga að
orkuframtíð og loftslagsmálum.
Það höfum við hjá Landsvirkjun
gert og munum gera áfram,“ segir
Sigurður H. Markússon forstöðu-
maður nýsköpunardeildar Lands-
virkjunar. n
Reiðubúin að skapa nýja framtíð
Landsvirkjunarfólkið Daði Þ. Sveinbjörnsson, Sigurður H. Markússon, Dóra Björk Þrándardóttir og Egill Tómasson leitar nýrra lausna á deild nýsköpunar hjá orkufyrirtæki þjóðarinnar.
 FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON BRINK
kynningarblað 3FÖSTUDAGUR 26. ágúst 2022 NÝSKÖPUN