Andvari - 01.01.2018, Blaðsíða 19

18 PÁLL SIGURÐSSON ANDVARI
Meðan á framhaldsnámi Ármanns stóð – þessi þrjú mótunarár hans
á Norðurlöndum – þroskuðust skoðanir hans á eðli laga og réttar í
samfélaginu og um leið á mikilvægi lögfræðinnar til úrlausnar á sam-
félagsvandamálum. Í fyrrnefndu viðtali við hann í Úlfljóti 1994 segir
hann um þetta:
Ég hefi heillast mest af hinni félagslegu hlið lögfræðinnar ef svo má að orði
komast og meir en af hinum tiltölulega hörðu viðskiptareglum, sem þó eru
harla nauðsynlegar í þjóðfélagi nútímans. Áhugi minn hefur mjög beinst að
hinum mannlegu félagstengslum, samskiptum manna, mótun þeirra, efnis-
þáttum og rofum og könnun á því, hvernig réttarreglur mótast sem andsvar við
þörfum mannlegs samfélags á skipulegu ríkisvaldi og á umgerð um samskipti
einstaklinga, sem henti aðstæðum og horfi til félagslegs þroska. Ég hef verið
nefndur húmanisti og uni vel þeirri nafngift. Ég tel að réttarreglur eigi að vera
eins konar bjargvættur í skiptum manna – og raunar félagsleg slysavörn – sem
ávallt hafi að leiðarljósi að skipa málum á réttsýnan, manneskjulegan hátt. Frá
þessu sjónarmiði er lögfræðin – eða á að vera – ars aequi et boni – list hins
góða og réttláta eins og Rómverjar hinir fornu mæltu.10
Á yngri árum Ármanns voru það einungis tiltölulega fáir mennta-
menn, sem höfðu tök á því að fara til framhaldsnáms erlendis að
loknu háskólanámi hér á landi, en Ármann var vissulega í þeim hópi.
Um gagnsemi slíkrar framhaldsmenntunar segir hann í grein, er
hann nefnir „Hugleiðingar um framhaldsnám kandídata“ og birtist í
Stúdentablaðinu 1. desember 1952:
Námsdvöl kandídata erlendis hefir margvíslegt gildi, bæði fyrir einstaklinga
og þjóðfélagið. Sjóndeildarhringur manna víkkar. Þekking þeirra á mönnum
og málefnum eykst. Þeir öðlast traustari aðstöðu en ella til að bera saman
erlenda þjóðfélagsháttu og innlenda og verða yfirleitt skyggnari á íslenskt
þjóðfélag og þjóðlíf, kosti og galla. Kandídatarnir fá færi á að kynnast
erlendum stéttarbræðrum, viðfangsefnum þeirra og vinnubrögðum. Slík kynni
eru ómetanleg. Þá er og ekki lítils virði sú leikni og þekking, er kandídat-
arnir öðlast í erlendum tungumálum, sérstaklega þegar menn hafa alllanga
útivist. [...] Hættan á menningarlegri einangrun hér er ekki ástæðulaus með
öllu. Því verður heldur ekki hafnað í þessu sambandi, að ærinn aðstöðumunur
er á því tvennu að stunda háskólanám hér heima eða erlendis. Það er ólíkt
meira ævintýri – og þroskaraun – fyrir ungan stúdent að halda til náms til
Kaupmannahafnar, Cambridge eða Parísar en að færa sig um set frá Akureyri
til Reykjavíkur eða frá Lækjargötu að Melaveg. Í raun réttri má segja, að þeir
stúdentar, sem stunda háskólanám erlendis, njóti með vissum hætti fríðinda
umfram heimastúdentana. Ef freista ætti að jafna þau met að nokkru, kæmu
til greina fleiri úrræði en eitt, en meðal þeirra væri það að búa kandídötum