Andvari - 01.01.2018, Blaðsíða 75

74 JÓN YNGVI JÓHANNSSON ANDVARI
Hér kemur líka fyrst við sögu saltsoðningin, sú matartegund sem oftast er á
borðum í Sumarhúsum. Hún er kannski, þegar allt kemur til alls, lykillinn að
hagkerfi Bjarts og göllum þess og það sem heldur gangandi hringrás manns
og sauðkindar.
Þegar Bjartur kemur í fyrsta sinn á landskikann sem nú er orðinn hans eign,
þótt hann sé ennþá í skuld, hefst hann handa við að (endur)móta landið, um-
breyta því úr eyðibýli í bújörð. Landsvæðið sem um hríð hefur verið beitiland
þarf að umbreytast og sú umbreyting felst í því að Bjartur byggir landið, bæði
í eiginlegri og óeiginlegri merkingu. Búskapur Bjarts hefst með því að hann
gefur staðnum merkingu, með því að dvelja á staðnum og með því að gefa
ákveðnum hlutum hans nafn og tilgang.17 Hann byrjar á því að gefa bænum
nafn, eins og Adam. Hann eignar sér landið með því að tengja það við sitt
eigið nafn: „Ég heiti Bjartur. Þessvegna á bærinn að heita Sumarhús.“ (15)
Næsta skref Bjarts ber keim af einhvers konar heiðinni helgiathöfn, og þar
birtist hringrás náttúrunnar líka í örlítið grótesku ljósi. Landnámsmaðurinn
Bjartur horfir yfir eign sína og „kastar af sér vatni, fyrst til norðurs í átt-
ina til fjallsins, síðan til austurs yfir mýrarflákana og vatnið …“ (15) Síðan
kemur hann auga á tvær sauðkindur frá Útirauðsmýri, „stuggar þeim burt
þó það séu ær húsbónda hans, rekur úr sjálfs síns túni í fyrsta sinn: þetta er
jörðin mín“ (15). Með því að stugga við ánum hefur Bjartur breytt grasvelli
í tún, hann er að skapa sér heim, „heim sem hann hefur keypt“ (15). Næsta
skref hans er að gefa læknum nafn og hlutverk eins og að ofan er rakið og í
kjölfarið fer hann ansi nærri því að snúa landnámi sínu upp í kristna helgiat-
höfn, einhvers konar skírn, þótt hann sjái raunar að sér:
Ég gæti best trúað það væri vígt.
Líklega datt honum í hug að með þessari athugasemd væri hann að gefa ókunnum
öflum höggstað á sér, því altíeinu snéri hann sér við í vorvindinum, snéri sér alveg
í hríng og sagði í allar áttir:
Það er ekki þarfyrir, vatnið mætti vera óvígt uppá það: við þig er ég ekki
smeykur, Gunnvör. (17–18)
Heimssköpun Bjarts heldur síðan áfram þegar hann byggir, með hjálp ná-
granna úr sveitinni, bæinn, sem er „snoðlíkur“ öðrum bæjum í sveitinni.
Þegar hann er fullbyggður er hann „eins og partur af náttúrunni“. (18)
Sá heimur sem Bjartur hefur skapað sér – úr orðum, torfi og eins litlum
aðkeyptum smíðaviði og hægt er að komast af með – er hans, og séður frá
sjónarhorni kotbóndans virðist þessi heimur í fyrstu sjálfum sér nógur. En
eins og breski bókmenntafræðingurinn Raymond Williams benti á í einu
af grundvallarritum vistrýninnar, The Country and the City, þá getur sveit-
in haft ólíka merkingu í skáldskap eftir því hver horfir á hana.18 Sveitin í