Andvari - 01.01.2018, Blaðsíða 90

ANDVARI BRÚN OG UPPLIT DJARFT TIL VILJANS SAGÐI 89
hefur unnið eið sinn. Brynjólfur vígir Daða til prests um sumarið, og létti þá
af honum refsifresti vegna fyrri barneignar. Reyndar eru heimildir misvísandi
um þetta fyrra brot Daða. Jón Halldórsson telur tvíburaeign Daða til þessa
sama árs (Jón H. 1903:292), en Guðmundur Kamban hefur staðfest, með sak-
eyrisskýrslum, að það brot var frá árinu áður (Guðmundur 1929:65-66).
Og nú var biskupinn og faðirinn Herra Brynjólfur í klípu. Helstu emb-
ættismenn staðarins höfðu vísað orðasveiminum til hans með tillögu um
eiðtöku. Þeir setja biskupinn í erfiða stöðu upp við vegg. Staðurinn stendur á
öndinni og spyr: Hvað gerir Herra biskup nú? Gilda drottinhelgaðar siðaregl-
ur fyrir alla eða bara suma? Guggnar biskup fyrir eftirlætinu, einkadóttur-
inni og uppáhalds-klerkinum? Hvað verður um siðavendni Herra Brynjólfs?
Hverju ráða siðareglur samfélagsins nú? Hver er séra hvað og hver er ekki
séra hvað? Hvernig ætlar biskup að halda uppi siðavendni sinni og aga áfram
ef hann tekur vægt á þessu?
Spyrja mætti hvort ákvarðanabraut biskups sé þegar mörkuð með þessu
í byrjun. Og Herra Brynjólfur hafði margsinnis áður lýst afstöðu í slíkum
málum og meðal annars skrifað ritgerð ,,Um eiða og undanfærslu í legorðs-
málum“ (Páll 1948:287).
Og menn spurðu líka: Hvernig klórar Daði karlinn sig nú fram úr þessu?
Hefur hann ekki þuklað sig aðeins of langt í þetta sinn? Hvernig fer þegar
refurinn bítur svo nærri greninu? Fær Daði nú loksins makleg málagjöld?
Svo hafa sumir hugsað.
En þetta var ekki barnsburður fátækrar umkomulausrar vinnustúlku. Hér
var heiður og staða merkra höfðingja í húfi. Hvað verður um stöðu fjöl-
skyldunnar, ættarinnar, hvað um stöðu, eignir og erfðir? Menn voru ekki
fyrst og fremst að hugsa um afstöðu Frelsarans, heldur voru þessir atburðir á
sviði lögmálsins. Hér voru nærtækar jarðneskar áhyggjur um virðingu, auð
og völd og þeim varð ekki frestað til annars heims.
Herra Brynjólfur var fremsti forystumaður og leiðtogi Íslendinga um sína
daga. Að mati Jóns Halldórssonar í Hítardal var hann göfugur og gáfaður
yfirburðamaður og ágætur umfram aðra (Jón H. 1903:222-308). Hann var
stjórnsamur framtaksmaður, mikill veraldarmaður og menntaleiðtogi, forn-
menntamaður og handritasafnari. Alkunnur er stuðningur hans við síra
Hallgrím Pétursson. Herra Brynjólfur var einlægur trúmaður og kirkjuhöfð-
ingi, röggsamt og nákvæmt yfirvald og naut mestu virðingar. Hann jók reisn
Skálholtsstaðar með glæsilegri dómkirkju. Hann var stórauðugur maður,
harðhentur stundum og lá jafnan í jarðakaupamálum, afsölum og arfleiðslu-
málum. Athafnir Brynjólfs biskups og bréf vegna mála dóttur hans eftir á
sýna að hann bar gott skynbragð á tengsl þeirra við samfélagsstöðu, efnahag
og veraldarumsvif (Brynjólfur 1942:129-132, 135-137, 196-197, 207-209. Páll
1942. Þórhallur 1973).