Andvari - 01.01.2018, Blaðsíða 94

ANDVARI BRÚN OG UPPLIT DJARFT TIL VILJANS SAGÐI 93
mánuðir. Faðir hennar hafði að vísu í riti gert ráð fyrir víðu svigrúmi í með-
göngutíma kvenna (Alþb.VI:293-296. Jón H. 1903:257). Hér er því ekki hald-
ið fram að menn eigi að skríða í skjól auðveldrar undankomu frá óþægileg-
um ályktunum. En ef ekki liggja fyrir veigamiklar og ótvíræðar málsástæður
sem krefjast dómsáfellis í þessu máli, hljóta menn að viðurkenna að ástæður
og forsendur eru til þess að hafna því að Ragnheiður Brynjólfsdóttir hafi
gerst sek um meinsæri.
Tilgátu Guðmundar Kamban verður ekki vísað á bug. Hún er tilgáta eftir
sem áður, en hún hlýtur að teljast ráðandi líkur. Aðstæður og atburðarás
vekja rökstuddan efa.
En ef hæfa er í þessari tilgátu, er þetta stefnuákvörðun í tilvistarspekilegum
skilningi í lífi þessarar ungu konu. Með þessari ákvörðun tekur hún stjórn á
lífi sínu og setur því sjálf sín sjálfstæðu markmið. Þá hafnar Ragnheiður því
að beygja sig, og hún ber þann hug til Daða að hún vill sameina örlög sín og
hans. Hún tekur frumkvæði og forystu. Slíkur myndugleiki má heita fátíður,
eða jafnvel einstakur, í lífi ungrar konu á fyrri öldum.
Reiði biskups elti Daða frá stólnum, til Kaupmannahafnar og heim aftur,
árum saman (Jón H. 1903:292. Jón E. 1828:30. Þórhallur 1973:101). Enn jók
það á reiði biskups að nokkru áður hafði Daði, sem áður er nefnt, barn-
að vinnukonu eina á staðnum: ,,...varð biskupi það með öðru til sturlunar
að hann hefði tekið hina leiðustu ambátt jafnframt með dóttur sinni“ (Jón
E. 1828:30). Eins og framar segir virðast tímasetningar hér villandi, en það
breytir engu um reiði biskups. Brynjólfur gekk mjög harkalega að foreldrum
og fjölskyldu séra Daða Halldórssonar um bætur. Hann hafði af þeim allar
jarðeignir þeirra og talsvert lausafé, og þurfti Daði að leita til frænda sinna
áður en greiðslum varð lokið (Jón H. 1903:292).
Herra Brynjólfur tók það nærri sér, með öðru, að ekki leið lengri tími
milli eiðtöku og fæðingar (Jón E. 1828:30). Nokkru síðar fékk hann bréf
Friðriks konungs ,,henni til uppreisnar“, að ,,ráð hennar væri óspjallað“ (Jón
H. 1903:292. Jón E. 1828:30). Örlög Brynjólfs urðu þau að hann varð að ævi-
lokum yfirgefinn, sviptur niðjum og hafði séð á eftir öllum nánustu ástvin-
um sínum í gröfina. Sigurður Pétursson hefur kannað latínukvæði Brynjólfs.
Hann telur greinilegt að þar lýsi Brynjólfur meðal annars vitund um mistök
og samviskubiti (Sigurður 2006:17).
Herra Brynjólfur lagði mesta þunga í þetta mál og krafðist þess að
Ragnheiður sýndi iðrun og undirgefni. Hann lagði áherslu á að ljúka mál-
inu opinberlega þannig að allir mættu sjá að ekki var undan neinu vik-
ist. Guðmundur Kamban segir að aflausnin 20. apríl 1662, þegar barnið
er rúmra tveggja mánaða, hafi verið ,,ógurlegasti dagur í lífi Ragnheiðar
Brynjólfsdóttur“ (Guðmundur 1929:55). Þá er hnífi snúið í sári – með dýpstu