Andvari - 01.01.2018, Blaðsíða 122

ANDVARI DYSIN, VARÐAN OG VERÐANDIN 121
Hvað athyglisverðust í röksemdafærslu borgarstjóra er áherslan á hugsun-
ina og hvað má leggja út af henni, sé hún sett í samhengi við nafnaskiptin á
Arnarhólsholti. Hvernig stóð á því að Skólavörðuholt vann sér sess í hugum
borgarbúa (bæjarbúa á þeim tíma) og situr enn eftir? Sumir gætu talið að
það væri sökum þess að þar á holtinu var reist varða, eitthvað áþreifanlegt
sem nafnið vísaði til og því hafi nafnið tollað gagnstætt því sem átti sér stað
á Klambratúni þar sem breytingin átt nær eingöngu að vera formleg. Það
má spyrja á móti af hverju holtið hafi þá ekki hlotið nafnið Leifs-heppna-
holt upp úr 1930 þegar vörðunni var rutt burt fyrir myndastyttunni. Eins eru
þau rök ótraust að engu megi breyta sem rótgróið sé í borginni, því eins og
Stefán Pálsson sagnfræðingur hefur bent á eiga bæði nöfnin, Klambra- og
Miklatún, stutta sögu. Stefán taldi nafnið Klambratún „jafngallað og nafnið
Miklatún“, að búskapur hafi aðeins verið í 2-3 áratugi á Klömbrum og því
„sé nafnið Klambratún ekkert fremur upprunalegt en Miklatún“.34 Það dugar
ekki að benda á kennileiti og það dugar ekki að vísa í upprunann. Spjótin
beinast að hugsuninni – og minninu.
Gömul bein
Í hausthefti Ritsins 2013 skrifar Marion Lerner grein sem fjallar meðal annars
um menningarlegt minni. Hugtakið er runnið undan rifjum Jans Assmann og
tengist því sem Assmann kallar minnismenningu, sem er „félagsleg skuld-
binding sem tengist tilteknum þjóðfélagshópi og hverfist um spurninguna:
hverju megum við ekki gleyma“.35 Sjálfsmynd hópsins, hvernig hann sér sig
og vill að aðrir sjái sig, er fólgin í svarinu við þessari spurningu.
Lerner segir að „einn undirstöðuþáttur minnismenningar“ sé tíminn og
að verkefni minnismenningarinnar vísi til „framtíðar“.36 Minnismenningin
tilheyrir einnig „áformum og væntingum“, „mótun félagslegs merkingar- og
tímaramma“ og byggir því samtímis á ákveðnu sambandi við fortíðina.37
Aftur á móti þarf fortíðin að ganga í gegnum sköpun líkt og hvað annað og
til þess að hún geti orðið þarf að koma til rofs. Í rofinu er skilið á milli þess
sem gleymist, eða hverfur, og þess sem situr áfram í hinu menningarlega
minni. Rof af þessu tagi þarf ekki nauðsynlega að vera efnislegt og getur því
allt eins verið huglægt. Menn geta til dæmis „skynjað rof frá rótgrónum lífs-
háttum, viðteknum hugmyndum og hversdagslegum venjum“ sem má „rekja
til hraðra þjóðfélagsbreytinga eins og verða t.a.m. með nútímavæðingu“.38
Sé litið á nafnabreytinguna á holtinu í þessu samhengi má sjá að þar
leynist rof í tíma. Skilin milli fortíðar og nútíðar eiga sér stað með afdrifa-
ríkum hætti í menningarlegu minni borgara. Nafnið Arnarhólsholt hverfur
úr minni menningarinnar og annað nafn tekur við. Í því má greina tímalega