Andvari - 01.01.2018, Blaðsíða 131
130 KJARTAN MÁR ÓMARSSON ANDVARI
daga síðan. Í 82 ár fékk aldin móðir að þekkja friðinn, það er allt þar til ársins
2013 að hún var rifin upp úr gröfinni líkt og Steinunn þar áður.84 Nema bein
Steinunnar voru aldrei sett á svið. Maður hlýtur að spyrja sig: til hvers var
varðan særð fram? Ég hyggst ekki reyna að svara því hér en að öllu framan-
sögðu þykir mér brýnt að kasta fram spurningunni hvað það sé í menning-
unni og samtímasögu borgarinnar sem kallar á að þessi draugur sé vakinn
upp svo löngu síðar eftir að hann var kveðinn niður. Ég kemst ekki hjá því
að sjá fyrir mér að úti í hinum stóra heimi sé fjöldi ferðalanga með mynda-
sýningar frá Íslandi, þar sem Skólavarðan, hin aldna móðir Reykjavíkur er
til sýnis og þetta tákn um framfarir, menntun og dug Íslendinga er kallað
fegursta skíthús í heimi. Hverju sætir það?
TILVÍSANIR
1 Höfundur óþekktur, „Fyr og nú“, Brautin, 15. mars 1929, bls. 1.
2 Benedikt Hjartarson, „Svipmyndir að handan. Um miðla, fagurfræði og launhelgar
nútímans“, Ritið, 2/2013, bls. 41-81, hér bls. 41.
3 Árni Óla, „Við bæjarlækinn“, Lesbók Morgunblaðsins, 8. apríl 1951, bls. 197.
4 Samantekt af sögu Skólavörðunnar fengin úr: Árni Óla, „Brotnar eru borgirnar II“,
Lesbók Morgunblaðsins, 26. maí 1979, bls. 4. Ég má til með að minnast á að í þeim
greinum sem hér er vitnað í um Skólavörðuna og Hólavallaskóla er misræmi í ártölum.
Árni Óla er höfundur beggja en í „Fyrsta menntastofnun í Reykjavík …“ segir hann
stofnun Hólavallaskóla vera árið 1795 og í „Brotnar eru borgirnar II“ segir hann það hafa
verið 1796. Ég hef kosið að nota síðara ártalið til einföldunar – þó með þessum fyrirvara.
5 Krieger hét Lorens Angel Krieger fullu nafni, var danskur að ættum og tók við stiftamt-
mannsembætti árið 1829 og gegndi því í átta ár. Georg Ólafsson, „Byggingarnefnd
Reykjavíkur 100 ára“, Lesbók Morgunblaðsins, 28. júlí 1940, bls. 233-234. Benedikt
Gröndal, „Reykjavík um aldamótin 1900“, Eimreiðin, 1-2/1900, bls. 57-125, hér bls. 63.
6 Höfundur óþekktur, Þjóðólfur, 31. október 1867-1868, bls. 190.
7 Höfundur óþekktur, Þjóðólfur, 31. júlí 1878, bls. 94.
8 Höfundur óþekktur, Þjóðólfur, 6. júní 1890, bls. 107.
9 Höfundur óþekktur, Þjóðólfur, 12. september 1890, bls. 167. Að hafa lykil að einhverju er
ávallt mjög táknrænt fyrir ákveðið vald og þekkingu. Maður hefur lykilinn að lausninni
og lyklar veita manni aðgang að stöðum sem eru öðrum lokaðir. Eins má sjá þarna
einn fyrsta vísi að markaðsvæðingu menningarinnar á Íslandi þar sem greiða þarf fyrir
aðgang að einhverju sem á að vera fagurfræðilega þóknanlegt – ekki ólíkt menningar-
korti Reykjavíkurborgar dagsins í dag.
10 Höfundur óþekktur, Dagskrá, 17. september 1898, bls. 36.
11 „Skólavarðan … hefur nú verið dubbuð upp og er skrambi ásjáleg“. Höfundur óþekktur,
Þjóðhvellur 23. júlí 1907. „Skólavarðan hefir nú verið dubbuð upp; kölkuð og máluð að
utan, rúður settar í glugga og eitthvað lagfært fleira“. Höfundur óþekktur, Vísir, 10. júlí
1920, bls. 3.
12 „[Þ]að [skilur] sig frá skyldum hugtökum á borð við breyting og vaxtaraukning – og
einnig þróun, hugtök sem grundvölluð eru eða má grundvalla á staðreyndum einum. Það
er hins vegar ekki hægt að ákvarða með vísindalegri sönnunarfærslu né á annan hátt út