Fréttablaðið - 01.10.2022, Qupperneq 10

Litrík og lífleg
19. - 26. nóvember
Verð frá 289.900 kr.
Á aldarafmæli járnsmiðjunnar
Héðins fyllist stærsta skemma
fyrirtækisins við Gjáhellu
í Hafnarfirði af mörgum
merkustu myndlistarverkum
íslenskrar listasögu.
ser@frettabladid
MYNDLIST Það stendur mikið til í
einn stærstu skemmu landsmanna,
að Gjábakka 4 í Hafnarfirði, en þar
hefur sýningarhönnuðurinn Axel
Hallkell unnið hörðum höndum
síðustu daga ásamt þeim Önnu
Jóhannsdóttur og Nathalie Jac-
queminet við að breyta heldur grófu
iðnaðarhúsnæðinu í virðulegan list-
sýningarsal.
En bara í einn dag. Á sjálfan
afmælisdag járnsmiðjunnar Héð-
ins, en forkólfar hennar og velunn-
arar fagna aldarafmæli hennar í dag
með glæsilegri sýningu á mörgum
merkustu málverkum íslenskrar
listasögu sem til samans eru metin
á hundruð milljóna króna.
Opnað verður fyrir herlegheitin
klukkan 13.00 í dag og almenningi
stendur til boða að skoða sig um
fram eftir degi, eða allt til klukkan
17.00, en þá verður sýningunni
lokað.
Eins og fram kemur í sýningar-
skrá er listin í smiðju Héðins sam-
starfsverkefni Listasafns Íslands
og Héðins í tilefni af hundrað ára
afmæli fyrirtækisins. Sýnd eru verk
úr merkri gjöf fjölskyldu Markúsar
Ívarssonar, sem stofnaði Héðin
ásamt Bjarna Þorsteinssyni árið
1922.
Markús var fæddur 1884. Hann
var járnsmiður að mennt og ástríðu-
fullur safnari verka eftir listamenn
samtíma síns. Studdi hann þannig
meðvitað við ýmist listafólk sem bjó
við kröpp kjör við upphaf ferils síns
en átti síðar eftir að slá í gegn, eins
og segir í skránni.
Markús þykir hafa byrjað þessa
söfnun sína á mikilvægum tíma-
punkti þegar nýjar kynslóðir lista-
manna voru að koma fram á sjónar-
sviðið á fjórða áratugnum en áttu
erfitt uppdráttar á kreppuárunum,
Héðinsskemmu breytt í sýningarsal í einn dag
Við uppsetningu sýningarinnar í gærdag, sýningar sem á sér langa og merka sögu. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Sagan af portretti Jóns Stefánssonar af Markúsi í Héðni
Fjölskylda Markúsar Ívarssonar
hafði lengi vitað af portretti
sem Jón Stefánsson málaði af
vini sínum árið 1934. Verkið var í
Kaupmannahöfn hjá ekkju Jóns,
frú Ernu Stefánsson. Sveinn í
Héðni, tengdasonur Markúsar,
hafði oft farið til frú Ernu til að
reyna að fá hana til að selja sér
myndina, en ekki fengið. Það var
svo einhverju sinni þegar Ingvar
Vilhjálmsson í Ísbirninum var
staddur í Kaupmannahöfn með
Jóni syni sínum rétt eftir 1960 að
hann gerði sér ferð til ekkju Jóns
Stefánssonar til að kaupa myndir.
Mektarmenn höfðu þá þann
sið að kaupa myndir eftir stóru
nöfnin í íslenskri myndlist til að
gefa hver öðrum. Ingvar flettir
myndum eftir Jón, sér portrettið
af Markúsi og fær frú Ernu til
að selja sér það fyrir 18 þúsund
krónur danskar. Heimkomið er
það svo afhent Héðinsmönnum.
Í bókinni Íslensk portrett á
tuttugustu öld segir Aðalsteinn
Ingólfsson portrettið hiklaust
vera meðal öndvegisverka
íslenskrar myndlistar. Hann
þykist þess fullviss að Jón hefði
aldrei komist upp með að mála
íslenskan atvinnurekanda, jafn-
vel ekki fyrrverandi járnsmið, í
gömlu vinnufötunum sínum og
með hamar og meitil milli hand-
anna, hefði sami atvinnurekandi
ekki borið nær takmarkalausa
virðingu fyrir köllun listamanns-
ins.
Listamenn sem eiga verk
á sýningunni
n Ásgrímur Jónsson
n Brynjólfur Þórðarson
n Eggert M. Laxdal
n Eyjólfur Eyfells
n Finnur Jónsson
n Greta Björnsson
n Guðmundur frá Miðdal
n Guðmundur Thorsteinsson
n Muggur
n Gunnar Gunnarsson
n Gunnlaugur Scheving
n Höskuldur Björnsson
n Jóhann Briem
n Jóhannes S. Kjarval
n Jón Stefánsson
n Jón Þorleifsson
n Karen Agnete Þórarinsson
n Snorri Arinbjarnar
n Svavar Guðnason
n Sveinn Þórarinsson
n Þorvaldur Skúlason
n Þórarinn B. Þorláksson
og þá skipti stuðningur hans oft
sköpum.
Markús féll frá árið 1943, aðeins
59 ára gamall. Hann skildi eftir sig
gríðarlegt safn, um 200 verk, olíu-
málverk, vatnslitamyndir, teikning-
ar og höggmyndir sem ekkja hans,
Kristín Andrésdóttir, og dætur
þeirra af hentu Listaverkasafni
ríkisins að stórum hluta nokkrum
árum síðar.
Tilkynnt var um gjöfina þann
27. ágúst, sama dag og Listasafn
Íslands var formlega opnað í nýjum
húsakynnum við Suðurgötu á efstu
hæð byggingarinnar þar sem Þjóð-
minjasafnið er nú á öllum hæðum.
Fjölskylda Markúsar hefur ekki
látið staðar numið í þessum efnum
– og hefur allt fram á nýja öld fært
safninu fleiri verk.
Almennt þykir safn Markúsar
fela í sér mjög gott úrval íslenskrar
myndlistar frá fyrri hluta síðustu
aldar. Þar á meðal eru lykilverk
ýmissa mikilvægustu listamanna
þjóðarinnar. n
bth@frettabladid.is
STYKKISHÓLMUR Ellefu einstakl-
ingar í Stykkishólmi hafa lagt fram
fjórar stjórnsýslukærur til Úrskurð-
arnefndar umhverfis- og auðlinda-
mála  vegna byggingarleyfisum-
sóknar á tæplega 1.000  fermetra
þangverksmiðju í Stykkishólmi.
Staðsetning fyrirhugaðrar verk-
smiðju nálægt íbúabyggð er sögð
geta haft lyktar- og hávaðamengun
auk sjónrænna áhrifa. Jarðvegs-
framkvæmdir eru hafnar.
Fram kemur hjá lögfræðingi
Úrskurðarnefndar, Unnþóri Jóns-
syni, að farið hafi verið fram á
stöðvun framkvæmda eða stöðvun
yfirvofandi framkvæmda.
„Úrskurðarnefndin er að bíða
eftir gögnum frá sveitarfélaginu
til að geta kveðið upp úrskurð um
það atriði. Þær upplýsingar hafa þó
borist að ekkert byggingarleyfi hafi
enn verið gefið út,“ segir Unnþór. n
Vilja stöðva
framkvæmdir
Mynd af framkvæmdasvæðinu í
Stykkishólmi. MYND/AÐSEND
10 Fréttir 1. október 2022 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ