Vélstjóraritið - 01.07.1936, Page 21

13
VÉLSTJÓRARITIÐ
in tæki í taumana, því að einmitt þessi
mótspyrna smiðanna í Glasgow varð til
þess að skapa honum aðstöðu til að geta
'oyrjað á sínu mikla lífsstarfi.
James hafði verið fenginn til þess að
gera við nokkur áhöld fyrir háskólann í
Glasgow, og varð það til þess, að hann
fékk að setjast að í húsakynnum háskól-
ans, en það gátu smiðirnir ekki ráðið við.
Þar kom hann sér upp vinnustofu og búð
og vann nú að áhaldasmíði og viðgerðum.
Hann fékk aðgang að bókasafni skólans,
sem hann notaði óspart, og komst í kynni
við marga prófessorana og stúdenta, sem
heimsóttu hann oft í vinnustofuna og
ræddu við hann um ýmis iðnfræðileg
málefni.
James Watt hafði míkið gagn af
kunningskap sínum við þessa menn, og
höfðu sumir þeirra mikil áhrif á lífsstarf
hans; meðal þeirra má nefna vísinda-
manninn, prófessor dr, Joseph Black,
sem meðal annars lagði grundvöllinn að
þekkingu manna á þeim hita, sem bindst
við bræðslu íss og uppgufun vatns, og
’stúdentinn John Robison, sem fyrstur
vakti áhuga Watts fyrir eimvélinni.
Um hina fyrstu heimsókn sína í vinnu-
stofu Watts segir Robison á þessa leið:
„Þegar ég var búinn að skoða hin vel
gerðu áhöld, fór ég að tala við eiganda
vinnustofunnar. Ég bjóst við að hitta
smið, en hitti vísindamann. Ég var svo
bamalegur að álíta mig ve! að mér í
uppáhalds fræðigrein minni (stærðfræði
og fræðilegri mekanik) og varð forviða,
er ég komst að raun um, að herra Watt
var miklu lærðari en ég í þessum grein-
um, en hinn mikli áhugi hans á þessum
efnum gerði honum kleift að tala við
mig og aðra um þessa hluti“.
Veturinn 1763—1764 fékk háskólinn
James Watt gamla fyrirmynd af eimvél
Newcomens til viðgerðar, og átti hann að
gera hana svo úr garði, að hún væri
nothæf. IJann byrjaði þegar á viðgerð-
inni, en komst brátt að raun um, að
þrátt fyrir það, að ketillinn virtist nógu
stór í hlutfalli við strokkinn, gat hann
samt ekki framleitt nógan eim til þess
að knýja vélina, jafnvel ekki örfá bullu-
slög, og að ótrúlega mikið kælivatn
þurfti, til þess að hægt væri að halda
vélinni gangandi.
Þessar athuganir leiddu til þess, að
Watt byrjaði nú að gera reglubundnar
tilraunir og notaði til þess stóran strokk,
er hann smíðaði úr tré; en hér fór á
sömu leið; eimeyðslan var óhemju mik-
il, og stafaði það mest af því, að eimur-
inn þéttist svo ört, er í strokkinn kom,
og ef notað var meira kælivatn til þess
að fá meira tóm, jókst eimeyðslan til
muna.
Til þess að verða nokkurs vísari um
orsakir þessarar miklu eimeyðslu, gerði
Watt ýmsar tilraunir með eiminn með
mismunandi þrýstingi, allt niður í und-
irþrýsting’ og upp í 1,7 Atm. yfirþrýst-
ing. Fyrst um sinn var það þó einkum
„metningshitastigið“, sem hann rann-
sakaði, og koma þær rannsóknir hans
merkilega vel heim við þær rannsóknir
og mælingar, sem Regnault gerði, um
það bil 80 árum síðar.
Watt fann það með þessum rannsókn-
um, að hann gat ekki framleitt mikið
tom, nema með því að kæla strokkinn
mikið, en komst jafnframt að raun um,
að eimeyðslan, sem þurfti til þess, að
hita strokkinn aftur upp í það hitastig,
sem eimurinn átti að vinna með í hon-
um, var of mikil í hlutfalli við það afl,
sem tómið framleiddi.