Andvari - 01.01.2014, Side 9

ANDVARI
FRÁ RITSTJÓRA
7
Við höfum heyrt margar ljótar sögur um hróplegt ranglæti sem blökku-
menn hafa verið beittir, í Bandaríkjunum og víðar, til dæmis þegar lögregla
og dómsvald tóku miklu harðar á þeim en hvítu fólki. En „rasisminn" á sér
ýmsar birtingarmyndir nú á dögum. - Síðsumars bárust fregnir af hræði-
legum ofbeldisverkum gegn ungum stúlkum í bænum Rotherham í Englandi.
Glæpamennirnir voru nær allir af pakistönskum uppruna. „Vakið hefur at-
hygli að sumir starfsmenn félagsþjónustu segjast hafa hikað við að taka á
málinu vegna þess að um var að ræða þjóðarbrot og þar að auki múslima.
Þeir hafi óttast að fá á sig rasistastimpil. Skilaboðin frá æðstu yfirmönnum
hafi ekki alltaf verið skýr í þessum efnum. Margir því valið þá leið að gera
sem minnst til að verja börnin, láta lítið fyrir sér fara. - Pólitísk rétthugsun
og „tillitssemi“ við minnihlutahóp, múslima frá Pakistan, virðist hafa átt þátt
í að mannréttindi fjölda barna voru fótum troðin.“ (.Morgunblaðið, 31.8. 2014)
Það má kannski hugsa um þetta á tímum pólitískrar rétthugsunar, þar sem
umræðustjórnendur vilja helst koma í veg fyrir að nokkuð heyrist sem ekki
samræmist „réttri" línu. Og hver vill fá á sig „rasistastimpil“ í frjálslyndu
þjóðfélagi?
Frjálslyndi og alþjóðahyggja eru boðorð nútímans. Eitthvað eru menn farnir
að aka sér þegar nefnd er þjóðmenning, benda þá á að menningaráhrif berist
svo mikið á milli landa, og hafi raunar alltaf gert, að varasamt sé að tengja
menningu við ákveðnar þjóðir. Þótt þetta sé í sjálfu sér rétt er óþarfi að vera
svo hvumpinn að þola ekki hugtak eins og íslensk þjóðmenning. Menning
einnar þjóðar mótast af aðstæðum hennar á hverjum tíma, þótt meginstraumar
séu áþekkir víðast hvar. Stundum er bent á að áhrif frá útlöndum berist seint
hingað, til dæmis í listum og bókmenntum, þannig að hræringa í þeim efnum
gæti fyrst hér um það bil sem öldurnar hníga annars staðar. Þessi munur er
minna áberandi nú á tímum en áður, enda gerist allt miklu hraðara nú en fyrr.
Samt megum við vel una því að klukkan hjá okkur gangi eitthvað öðru vísi en
annars staðar. Við höfum ekki beðið neinn skaða af því að melta menningar-
áhrif hægar en aðrir. Okkar þjóðfélag er svo fámennt að við megum ekki við
því að heilar kynslóðir kollsigli sig í örvæntingarfullri viðleitni til að tolla í
stundartísku.
Nýlega var ég að lesa í Andvara frá 1957 æviágrip Pálma Hannessonar
rektors, eins fremsta menningarfrömuðar í landinu um miðbik síðustu aldar,
náttúrufræðings, skólamanns, rithöfundar og ræðumanns. Pálmi lést fyrir
aldur fram árið 1956. Við fráfall hans kvað Gylfi Þ. Gíslason, sem þá var
að hefja langan feril á stóli menntamálaráðherra, svo að orði að Pálmi hefði
verið „ágætur íslendingur“. Þegar ég las þetta flaug mér í hug að varla myndi
nokkur áræða að kveðja merkan samferðamann með slíkri einkunn nú á