Andvari - 01.01.2014, Blaðsíða 90

88
HJALTl HUGASON
ANDVARI
frá 1957.5 Kallast það nú almennt Nonnahús og tengir hann við bernskuum-
hverfið á raunsannan hátt.
Þriðja áþreifanlega minnismerkið um Nonna er hin mikla ævisaga, Pater
Jón Sveinsson - Nonni, sem Gunnar F. Guðmundsson sagnfræðingur samdi
og færði honum Islensku bókmenntaverðlaunin 2012.6 Ævisagan er viðamikið
verk sem greinir ævi og störf Nonna niður í kjölinn og greiðir í sundur fjöl-
marga þætti sem saman mynda hinn fjölþætta lífsvef hans. Þá varpar Gunnar
ljósi á ýmsar huldar hliðar á þeirri þjóðsagnapersónu sem Nonni að mörgu
leyti er og færir þá helgimynd sem mörg okkar hafa haft af honum nær ein-
staklingi með líf og lit.
Útkoma viðamikillar ævisögu um þekktan íslenskan rithöfund sætir ekki
stórtíðindum sem slík enda hafa margar viðlíka sögur komið út á síðustu
árum. Líklega má líta svo á að verið sé að skrifa rithöfunda og skáld af alda-
mótakynslóðinni 1900 inn í nýja öld og tryggja þannig enn um hríð samhengi
í íslenskri menningu að ekki sé sagt „samhengi í íslenskum bókmenntum".7
Má þar nefna sögur þeirra Matthíasar Jochumssonar (1835-1920, ný ævi-
saga 2006), Stephans G. Stephanssonar (1853-1927, ný ævisaga 2002-2003),
Hannesar Hafstein (1861-1922, ný ævisaga 2005) og Einars Benediktssonar
(1864-1940, ný ævisaga 1997-2000).8 Þá sætir ekki tíðindum að slík saga sé
tilnefnd til Bókmenntaverðlaunanna og vinni jafnvel til þeirra. Slíkar bækur
hljóta alltaf að liggja vel við þegar verðlaunin eru veitt og vart við að búast
að slíkt val valdi deilum. En um þessi virðulegustu bókmenntaverðlaun okkar
verður að ríkja nokkur sátt.
Bók Gunnars F. Guðmundssonar vann þó að mati þess sem þetta ritar ekki til
verðlaunanna af einhverjum formsatriðum né var hún verðlaunuð til að forðast
flokkadrætti. Hún er vel að verðlaunum komin hvar sem á er litið. Ævisagan er
í alla staði vel gerð. Hún er læsileg og heldur athygli lesanda frá upphafi og út í
gegn. Hún er ýtarleg og bregður upp fjölþættri mynd af Nonna. Hún er heiðar-
leg og dregur upp trúverðuga mynd af sögupersónunni ekki síst í bernsku og
á efri árum þegar hrörnun tekur að segja til sín og kraftar að þverra. Þá var
tímabært að gera Jóni Sveinssyni skil einmitt nú. Hann var einstakur í sinni röð
þegar í lifanda lífi: ólst að mestu upp fjarri ættjörðinni meðan ísland var enn
einangrað á hjara heims, var einn af örfáum íslenskum kaþólíkum á sinni tíð,
eini íslenski Jesúítinn eða Kristmunkurinn sem við höfum enn eignast og loks
barnabókahöfundur á tíma þegar barnamenning var enn óþekkt fyrirbæri hér á
landi enda bækurnar einkum ritaðar fyrir erlenda lesendur.9 Segja má að Nonni
hafi goldið alls þessa og hefði líklega fljótlega gleymst að mestu, að minnsta
kosti hér heima. Veröld Nonna er nú algjörlega horfin og tímaspursmál hversu
lengi sagnheimur hans héldi velli einn og óstuddur. Bók Gunnars mun breyta
hér miklu um og sá kynlegi kvistur sem Nonni óneitanlega var er vel þess virði
að minningu hans sé haldið á lofti á þann hátt sem ævisagan gerir.