Andvari - 01.01.2014, Blaðsíða 112

110
SVEINN EINARSSON
ANDVARI
En er þetta nú örugglega fyrsti ljóðleikur sem á það heiti skilið? Á síð-
ari árum hafa verið að koma fram í dagsljósið ýmis leikrit sem ekki hafa
farið hátt en sem mörg hver hafa þó verið á fjölunum úti um allt land og
- í Vesturheimi. Árið 1947 birtist í Tímariti Þjóðrœknisfélags íslendinga
grein eftir Árna Sigurðsson, gamlan leiklistarfrömuð þar vestra.6 Þar vekur
hann athygli á því hversu snemma landnemarnir fóru að bregða sér á svið
og hversu víða um byggðirnar, það er líkt og þeir beinlínis taki þátt í þeirri
leiklistarbylgju sem gekk yfir Island á árunum 1860-19207 Verkefnavalið
er líkt og á Islandi, meira að segja dönsku söngvaleikirnir skjóta þarna upp
kollinum. Það sem kannski skilur helst á milli og kemur nokkuð á óvart er
hversu mörg leikrit fæðast vestra á þessum frumbýlingsárum. í leikritaskrá
sinni telur Lárus Sigurbjörnsson upp nokkurn fjölda slíkra leikrita, án þess
þó alltaf að geta heimilda.8 í annan stað telur Viðar Hreinsson í íslenskri
bókmenntasögu að hvorki meira né minna en 123 leikrit hafi litið dags-
ins Ijós vestra á þessum árum.9 Augljóst er þó að mikil gróska hefur verið
í leikritagerðinni og í mörgum tilvikum um að ræða flýtisverk samin að
gefnu tilefni. Um leiklistarstörf Vestur-íslendinga fjallar sá sem hér heldur
á penna nokkuð ítarlegar í þriðja bindi af íslenskri leiklist sem nú liggur
fyrir í handriti.
2
Að ljóðskáldið Stephan G. Stephansson samdi leikrit hefur verið lengi vitað
og þarf ekki annað en skoða handritaskrá Landsbókasafns til að sannfær-
ast um það. Eðlilega fjallar því Viðar í riti sínu Landneminn mikli um leik-
rit sem vitað er að leikið var vestra eftir Stephan. Það nefndist Heima og
hérna. Samrœður í leikritsformi. Þetta var árið 1881 og Stephan nýfluttur
frá Wisconsin til byggðarinnar í Norður-Dakota í Bandaríkjunum á leið
sinni á sléttur Kanada í Alberta-fylki. Hann var 28 ára gamall. Viðar hafði
fyrstur manna vakið athygli á leiksýningu Bárðdælinga svo snemma sem
1871, sem Stephan kom að eða minnsta kosti sá; það var Hallur, staðfærsla á
Holbergsleikriti eftir Tómas Jónasson. Nú voru komnir vestur Bárðdælingar
til Garðar - byggðar sem Stephan mun hafa skírt eftir Garðari Svavarssyni.
Skáldaorð fór auðvitað þegar af Stephani og hann hvattur til að leggja sitt
af mörkum til skemmtunar við Pembina-fjöll hinn 4. júlí.10 Þetta leikrit er í
þremur þáttum og trúlega fyrsta frumsamda íslenska leikritið sem til varð í
Vesturheimi. En fyrsta íslenska leiksýningin er talin hafa átt sér stað í janúar
árið áður, 1880. Það var Sigríður Eyjafjarðarsól eftir Ara Jónsson og sýningin
fór fram í Winnipeg
Efni þessa leiks Stephans er í stuttu máli þetta: Fyrsti þáttur gerist á amt-