Andvari - 01.01.2014, Page 133

ÁSTRÁÐUR EYSTEINSSON
✓
Ur pokahorni Poes
Edgar Allan Poe í íslenskum bókmenntaheimi
Bandaríski rithöfundurinn Edgar Allan Poe, sem fæddist árið 1809 og dó ein-
ungis fertugur að aldri, hefur þríþætta virðingarstöðu í sögu bókmenntanna.
Hann er eitt mikilvægasta ljóðskáld síns tíma. En hann var einnig sagnaskáld
og samdi nokkra tugi smásagna sem sumar hafa orðið frægar um víða veröld,
og hann er gjarnan talinn brautryðjandi á vettvangi bæði glæpasagna og hroll-
vekja, auk þess sem eftir hann liggur ein skáldsaga, The Narrative ofArthur
Gordon Pym of Nantucket. í þriðja lagi birti hann athyglisverðar ritgerðir
um skáldskap, sem og um menningu, ímyndunaraflið og heimsmynd sína,
og hann skrifaði bókadóma fyrir blöð og tímarit, sem hann ritstýrði sumum
sjálfur.
Fjórði þátturinn í frægð Edgars Allans Poes, sem á það til að varpa skugga
á hina, er síðan ævisaga hans - ástir og meinleg örlög, munaðarleysi og ör-
yggisleit. Poe var bráðger í andlegum og listrænum efnum, snilld hans var
snemma viðurkennd en margt reyndist honum mótdrægt; hann er kjörið um-
fjöllunarefni þeirra sem áhuga hafa á óskabörnum ógæfunnar. Sjálfur taldi
hann sig hafa hreppt hamingjuna rúmlega hálfþrítugur er hann kvæntist
frænku sinni, Virginiu Clemm, vorið 1836 en hún var þá þrettán ára að aldri
(nokkuð sem hefur lætt köldu vatni milli skinns og hörunds margra á síðari
tímum, ekki síður en hrollvekjurnar sem skáldið samdi).1 Poe unni konu sinni
heitt og í henni fann hann gyðjuna, músuna, sem leitaði í skrif hans fyrr og
síðar: táknmynd sakleysis og fegurðar en einnig forgengileika, enda fylgdist
hann angistarfullur með veikindum hennar - tvítug að aldri fékk hún berkla
- og dauðastríði. Eftir að hún lést, snemma árs 1847, átti hann erfitt með að
fóta sig. Ríflega tveimur árum síðar var hann sjálfur allur, eftir drykkjuslark.
Um dauða hans hefur mikið verið skrifað ekki síður en líf og fram hafa komið
ævintýralegar hugmyndir um að honum hafi verið ráðinn bani og þar að baki
sé jafnvel heilmikið samsæri.
Ævisaga Poes hefur verið sögð og endursögð með ýmsu sniði og í ýmsum
miðlum - meðal annars í stuttum pistlum og lengri greinum í íslenskum blöð-
um og tímaritum í gegnum tíðina. Ævi höfundarins hefur að umtalsverðu leyti
runnið saman við skáldheim hans í vitund fólks, líkt og raunin hefur verið