Andvari - 01.01.2014, Blaðsíða 167

ANDVARI
AÐ LÆRA TIL SKÁLDS - TILRAUN UM NÁM
165
Gylfaginning, fyrra svid
Fyrirsögnin er ótvíræð (U-Edda 2013, 154): „Hér hefur Gylfa ginning frá því
er Gylfi sótti heim alföður í Ásgarð með fjölkynngi og frá villu ása og frá
spurningu Gylfa.“ Það er Gylfi Svíakonungur sem þarna er á ferð, en megin-
málið hefst samt svona: „Gylfir var maður vitur“. Vitanlega má halda því
fram að nöfnin Gylfi og Gylfir séu af sömu rót og það skipti engu meginmáli
hvor myndin er notuð. Það er sumpart rétt, en þegar víxlað er heitum eftir
veiku beygingunni og sterku, er það ekki alveg reglulaust. Þannig er Gylli
sækonungur en Gyllir jötunn í Eddu. Það er líka vafasamt sem Lind heldur
fram (Norsk-islándska dopnamn) að Gylver (Gylfir) sé í eignarfalli Gylfa í
Hávamálum er eignarfallsmyndin Gylfirs, í Riddararímum Gylfis. Lind tók
sennilega ekki með í reikninginn að fyrirsagnirnar í DG 11 eru ekki samdar
fyrir handritið heldur afritaðar úr forriti; þess vegna er betra að fara gætilega
hér.
Sviðsetningin sem boðið er upp á þegar Gylfir kemur til Valhallar og sér
fyrir „háva höll“ sem smám saman breytist í Hávahöll í meðförum, býr nem-
andann ekki sérlega undir skáldanámið. Kannski bendir kennari á að í hand-
ritinu sé Þjóðólfi (úr Hvini) eignaður vísuhelmingur sem líklegra sé að sé
eftir Þorbjörn hornklofa, og hugsanlega taka skáldnemar hjálparlaust eftir að
húsgangurinn sem Gylfir tuldrar og hefst á orðunum „Skatnar allir / áður né
gangim fram“ er heldur óburðugur kveðskapur og líklega afbökun á heil-
ræðavísu sem byrjar „Gáttir allar / áður gangi fram / um skyggnast skyli“5
Hugsanlega tekur nemi líka eftir að þetta er í eina skipti sem tilvitnanir eru
lagðar í munn Gylfis, héðan af eru það blekkingarguðirnir þrír sem vitna í
kvæði í Gylfaginningu og aldrei eftir nafngreind skáld.
Sköpunarsagan
Það fyrsta sem Gangleri fræðist um, er sköpunarsagan, sköpun jarðar, manna
og dverga, svo sundurliðað sé.
Þar sem líta má á Völuspá sem meginheimild Eddu og jafnvel svo að
kvæðinu virðist fylgt eins og heimildarkveðskap í konungasögum eða manni
dettur í hug að nota um erlenda orðið prosifiering, endursögn í lausu máli,6
vekur óneitanlega athygli að sköpunarsagan sem sögð er í Gylfaginningu
skuli vera í meginatriðum frábrugðin sköpunarsögu Völuspár.7 Það er í
frægu erindi sem leiðir skilur: