Leikhúsmál - 01.03.1963, Blaðsíða 18

Hvernig á gagnrýnandi
að vera?
1„ Finnst yður algjöriega nauðsyn-
legt, að gagnrýnandi sé þeim kostum
búinn, að þér getið tekið meira til-
lit til hans en venjulegs áhorfanda?
2.. .Finnst yður, að gagnrýnandi eigi
umfram allt að rita leikdóm sinn
sem sá, er meira veit um leikhús,
eða á hann að rita frá sjónarmiði
venjulegs áhorfanda?
3. /Etti gagnrýnandi að lesa þau
leikrit, sem hann ritar um, og sjá
fleiri en eina sýningu á því áður,
eða jafnvel hafa fylgzt með œfing-
um?
4. Hvort finnst yður, að gagn-
rýnendur œttu að taka meira tillit
til í dómum sínum: leikrœns eða
bókmenntalegs gildis sýningarinnar?
5. Hvaða tilgangi á gagnrýni um-
fram allt að þjóna?
6. Má gagnrýnandi láta persónu-
lega vild eða óvild, stjórnmálalegar
skoðanir og annað þess háttar hafa
áhrif á dóma sína? Álítið þér, að
unnt sé að forðast það í svona litlu
þ;óðfélagi?
7. Ætti gagnrýnandi að reyna að
komast í samband við leikara og
aðra, sem við leikhús vinna, til þess
að eiga samrœður við þá um vanda-
mál leikhússins og viðfangsefni?
Gera hérlendir gagnrýnendur of
mikið eða of lítið af þessu?
8. Á gagnrýnandi að hafa aflað
sér ,,praktískrar" eða teoretískrar"
þekkingar á leiklist?
9. Finnst yður leikgagnrýni hér á
landi of ströng eða of lin? Á hún að
gera jafn strangar kröfur til íslenzkr-
ar leikritunar og leiks og erlendrar?
10. _Er eitthvað, sem þér vilduð sér-
staklega láta í Ijósi í sambandi við
skoðun yðar á því, hvernig gagn-
rýni og gagnrýnandi eiga að vera?
1. Skilyrðislaust.
2. Hispurslaust að skrifa einsog
dómbœr kunnáttumaður, sem hefur
sérstaka þekkingu á því, sem hann
er að tala um.
3. Eg mundi telja nauðsynlegt að
gagnrýnandi hafi meiri yfirsýn en
hann fœr við aðeins eina sýningu.
Og helzt œtti hann að hafa lesið
það áður.
4. Leikrœna sjónarmiðið verður að
sitja í fyrirrúmi.
5. Að framfleyta þróun leiklistar
hér með því að vera fœr um að
benda á ákveðna galla, sem skipta
verulegu máli og leiðir til að lag-
fœra þá. Jafnframt stuðla að því
að móta ákveðna stefnu og stíl í
íslenzkum leiklistarmálum.
6. Alls ekki. Ef gagnrýnandi lœtur
óskipt hið listrœna sjónarmið ráða,
œtti það að vera vandalaust.
7. Ef hann gœti með því orðið leik-
listinni að liði. Um hérlenda gagn-
rýnendur veit ég varla, en ef þeir
gera það, held ég að flestir þeirra
geri það alls ekki af áhuga fyrir
þróun leiklistarinnar.
8. Já.
9. Mér finnst aðallega alltof lítið
gagn af henni. — Það skal gera
jafnmiklar kröfur til leikara og leiks
hérlendis, en slíkar kröfur er ekki
unnt að gera til höfundanna vegna
reynsluskorts þeirra.
10. Svar mitt við fimmtu spurningu
segir allt, sem mér finnst skipta
máli.
JÓN SIGURBJÖRNSSON
leikari
1. Ég las í einhverju leiklistarblaði,
að það vœri þrennt, sem hver gagn-
rýnandi þyrfti að hafa: ,,Tact, taste
and common sense", kurteisi, smekk
og almenna skynsemi. Að öðru leyti
mundi ég svara spurningunni neit-
andi. Og gagnrýni má aldrei vera
stórorð, ókurteis eða ósanngjörn.
2. Hann á að rita um það, sem
ber fyrir augu áhorfenda og lýsa því
sem bezt.
3. Það er nauðsynlegt að kynna
sér verkið, m. a. til þess að sjá
leiðbeiningar sjálfs höfundarins um
svið og leikstjórn. Auk þess hefði ég
helzt kosið að skrifa ekki fyrr en
eftir þriðju eða fjórðu sýningu.
4. Til leikrœns gildis.
5. Gagnrýni þjónar tveim höfuð-
markmiðum: Hið fyrsta er gagnvart
leikurum, að vera þeim aðhald og
leiðbeinandi og benda á kjarna
málsins, hvort sem er í leikstjórn,
þýðingu eða þess háttar. Annað
höfuðmarkmiðið er gagnvart áhorf-
endum, að leiðbeina þeim til betri
skilnings á verki og leik.
6. Algert nei, og slíkt á auðveld-
lega að vera unnt.
7. Það er töluvert mikils virði að
eiga tal við alvarlega listamenn á
þessu sviði, en slíkt samband má
ekki vera of náið því það gœti leitt
til hlutdrœgni. Um hérlent samband
er mér ekki kunnugt.
8. Það spillir ekki að hafa þá
þekkingu, en hún er ekki nauðsyn-
leg.
9. Hún er ekki of ströng, en oft of
smásmuguleg. Kröfur á að setja sem
erlendis.
10. Einsog áður er sagt á hún um-
fram allt að vera skynsamleg, sann-
gjörn og sýna tillitsemi að vissu
marki.
SIGURÐUR GRÍMSSON
leiklistargagnrýnandi Morgunbl.
2. Hann á að rita sem sá, er meira
veit um leikhús. Dómur hans á að
vera leiðbeinandi fyrir lesendur
blaðsins
3. Það er sjálfsagt að hafa lesið
leikritið mjög gaumgœfilega og
œskilegt að hafa séð a. m. k. eina
lokaœfingu auk frumsýningar.
4. Auðvitað leikrœns gildis, því að
þetta er leiksýning. Annars gœti
hann látið sér nœgja að lesa leik-
ritið.
5. Hún þarf helzt að vera upp-
byggjandi og leiðbeinandi bœði fyrir
fyrir þá, sem að sýningunni standa
og áhorfendur.
6. Undir engum kringumstœðum.
Sá sem tekur að sér gagnrýni, en
treystir sér ekki til þess án þess að
láta eitthvað slíkt hafa áhrif á af-
stöðu sína, œtti að fást við eitthvað
annað en leikgagnrýni.
7. Ég tel það œskilegt. Hér er of
lítið af þessu.
8. Já.
9. Hún ber vott um of litla þekk-
ingu gagnrýnenda almennt. Það ber
að stefna að því, að unnt verði að
gera sömu kröfur til íslenzkrar leik-
listar, en hins vegar ber að taka til-
lit til þess, að íslenzk leikritun er nú
enn á frumstigi, og því má ekki
draga um of kjark úr þeim, sem ríða
á vaðið.
10. Gagnrýnandinn á fyrst og fremst
að gera kröfur til sjálfs sín og síðan
til þeirra, sem hann gagnrýnir.
ÆVAR KVARAN
leikari
14