Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.03.1939, Side 26

VAKA 2. árg. . Jan.-marz 1939
vopndjarfir í þá daga. Hættan á
því, að sundur er skipt friðnum,
væri sannarlega ekki minni,
ef annarleg pólitísk trúarbrögð
ættu hér fyrir höndum að vaxa.
En pólitísk trúarbrögð nefni ég
hér nazisma, og kommúnisma og
aðrar þær stefnur, sem tala mest
til tilfinninga og leggja megin-
áherzlu á leiðtoga en síður á
frjálsar umræður og samanborin
ráð margra manna. Einræðið
byggist á trúartilfinning en lýð-
ræðið meir á umhugsun og sam-
komulagi.
Nú verður því ekki neitað, að
bylting á stundum rétt á sér, eða
er a. m. k. náttúrleg afleiðing
óþolandi ástands. Á það þarf ekki
að leggja dóm í þessu sambandi
hvort t. d. rússneska byltingin eða
þýzka byltingin hafi átt rétt á sér.
En það skilur hver maður, að til
þeirra lágu ýmsar ríkar ástæður.
Rússnesk alþýða hafði lengi búið
við miðaldaeinræði, aðalsmanna-
kúgun og Síberíuútlegðir. Það var
eldur í undirdjúpunum. Og eftir
að miljónum manna hafði í þrjú
ár verið sigað vopnlitlum, klæð-
litlum og lúsugum gegn ofurefli,
brutust eldarnir út og bræddu af
sér margra alda þykkan jökul-
inn. Þjóðverjar, þessi hermanna
og bændaþjóð, sem aldrei hafði
búið við eiginlegt lýðræði, biðu
eftir fjögra ára baráttu, þar sem
þeir lögðu fram alla krafta sína
og hugvit, geigvænlegan ósig-
ur. Hin fjölmenna millistétt
borganna örmagnaðist, hermenn
gengu atvinnulausir í hundrað
24
þúsunda tali og að utan krepptu
að skuldafjötrar og hóflausar
kröfur sigurvegara. Það er auð-
skilið að ýmsir möguleikar voru
þar til, og að frækorn hins unga
lýðveldis var ekki líklegt til að
verða feiknastórt tré í þessum
jarðvegi og loftslagi. Það er auð-
skilið, að ástand þessara þjóða gat
leitt til mikilla umbrota. En þá
menn fæ ég aldrei skilið, sem
halda að hægt sé að flytja til
annara gerólíkra þjóða, bylting og
umbrot þessara landa, rétt eins og
t. d. að panta skilvindu. Það er
jafnfráleitt og að ætla að flytja
Geysi til útlanda til að greiða með
honum ríkisskuldirnar, þó hann
væri raunar þess virði, ef hann
væri kominn á Trafalgar Square.
Það eru helzt draugar úr annar-
legum heimi, sem gefa sig í slíkt,
enda glopra þeir alltaf hvernum
niður í mýri á miðri leið, þar sem
hann verður vart meir en volgur
við að blandast mýrarvatninu. Á
sama veg hlýtur að fara um allt
byltingaskraf í gömlum og lang-
reyndum lýðræðislöndum.
Bylting er enginn barnaleikur.
Hún er blóðug viðureign sam-
landa. Allt öryggi og trúnaðar-
traust hverfur. Tortryggni og
hatur verður ríkjandi. Högg eru
greidd á víxl, sem seint grær eftir.
Konur verða ekkjur og börn mun-
aðarlaus. Það er ekki að furða, þó
sumum unglingum á víkinga-
aldri virðist kosningar vera grá-
myglulegar samanborið við þenn-
ann glans! Og svo á upp úr þessu
að spretta nýr himinn og ný jörð,