Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.03.1939, Síða 27

2. árg. . Jan.-marz 1939 V AK A
lýðræði, frelsi, jafnrétti og bræðr-
alag. Mikils er hatrið megnugt
og sterkara en kærleikurinn!
Sannleikurinn er sá, að með bylt-
ingum hefir aldrei tekist að skila
þroskuðum lýðræðisþjóðum fram
á veg. Byltingin tilheyrir öðru
lægra þroskastigi. Það eru ekki
nema Balkanþjóðir og Suður-
Ameríkukreólar, sem brúka bylt-
ingu í stað kosninga. Byltingin er
grá fyrir vopnum. Hún setur her-
manninn í sæti stjórnspekingsins.
Hún er hrædd um sig, jafnvel eft-
ir að hún hefir sigrað og heldur
áfram aftökum og morðum.
Frjáls hugsun og skoöanamunur
er kallað gagnbylting og mótrökin
eru færð fram með öxi böðulsins.
Hún fer í loftköstum að markinu.
Hinn nýi gróður við byltingahit-
ann gerist í glerhúsi. Það, sem fær
staðizt til frambúðar, er sízt meira
en það, sem ávinnst fyrir friðsam-
lega þróun í öruggum lýðræðis-
löndum. Þar um bera hin grízku
smáríki til forna og Norðurlönd
nú á dögum gleggstan vott. Það,
sem lengi á að standa, þarf að
vaxa hægt. Skilyrði fyrir því, að
umbætur verði varanlegar er, að
breyting verði jafnframt á inn-
ræti og hugsunarhætti. En mann-
legt eðli breytist hægt til batnað-
ar.þó það geti hrapað niður í villi-
mensku á skömmum tíma. Og sú
stökkbreyting gerist ósjaldan fyr-
ir tilverknað ófriðar og byltingar,
Þegar hemlar hægþroska menn-
ingar eru teknir frá og öllum
isegstu hvötum er sleppt lausum
til gereyðingar á andstæðingnum.
Nú skulu menn ekki ætla, að
ég óttist yfirvofandi byltingu í
þessu landi. Til þess sé ég engin
merki. Vér lifum að vísu á óvenju-
legum breytinga tímum. Kaup-
staðir hafa dregið til sín alla
fólksaukningu landsins í tvo ára-
tugi, en eldra fólkið lifir enn á
gömlum sveitamerg og unga fólk-
ið tekur vaxandi þátt í sumar og
vetraríþróttum. En rætur þess
standa þó helzt til grunnt í ís-
lenzkri menningu. Og það undar-
lega er, að þeir kenna sig helzt
við þjóðernisstefnu, sem rótslitn-
astir eru. En þess var aldrei að
vænta, að ný kaupstaðamenning
sprytti alvopnuð úr höfði Seifs.
Utanaðkomandi truflanir á við-
skiptum og atvinnulífi valda nú
miklum erfiðleikum, en undir
niðri er mönnum Ijóst, hvað veld-
ur, og vita, að ekki verður úr bætt
nema með samtökum og skipu-
lagi. — Skattar og skyldur eru há-
ir, en valda þó miklu um að gera
kjör þegnanna jafnari. Og sízt
yrði úr bætt með því að bæta ofan
á innlendum herkostnaði, fanga-
herbúðum og öllu því, sem nú ger-
ir skattþunga einræðisríkj anna
meiri en nokkurra lýðræðislanda.
Engin þessi viðfangsefni eru of-
vaxin lýðræðinu, en hvetja þó til
meiri samtaka og samhugs en
stundum áður hefir ríkt. Bylting
er hér engin yfirvofandi, en hitt
er illþolandi, að einstaka menn,
sem þó ættu að hafa aldur og
þroska til annars, skuli daðra við
byltingarmöguleikann í orði og
augnaráði. Það spillir stjórnmál-
25