Klifur : fréttablað Sjálfsbjargar, landssambands fatlaðra - 15.05.2012, Side 16

16
fólks að foreldrahlutverkinu og upplifun
þess af því.“ Aðalbjörg segir að
auðvelt hafi verið að fá hreyfihamlað
fólk í rannsóknina og þar hafi spilað
stórt hlutverk að hún er hreyfihömluð
sjálf. „Ég hafði tengsl við suma og
svo fékk ég fólk sem ég þekki til að
benda á aðra. Þetta auðveldaði mér
undirbúninginn. Þegar svo kom að
rannsókninni þá var markmiðið að
öðlast skilning á aðgengi hreyfihamlaðs
fólks að foreldrahlutverkinu og upplifun
þeirra sem foreldri. Sérstök áhersla var
lögð á möguleika hreyfihamlaðs fólks
sem ekki getur átt börn á að ættleiða;
reynslu hreyfihamlaðra foreldra af
meðgöngu og fæðingu og reynslu
foreldranna af uppeldi og umönnun
barna sinna.“
Víðtækur stuðningur
Hverjir eru svo möguleikarnir á að
fatlaðir foreldrar sitji við sama borð
og ófatlaðir varðandi barneignir? „Í 23.
grein í samningi Sameinuðu þjóðanna
er talað um rétt til barneigna þar sem
m.a er sagt að fatlað fólk eigi sjálft
að ákveða hvort það vill eignast börn
og hversu mörg og eigi að fá stuðning
þegar þörf er á stuðningi. Þegar ég fór
að taka viðtölin þá kom mér á óvart
hversu víðtækur stuðningurinn er hér
á landi. Ég hafði verið að kynna mér
erlendar rannsóknir þar sem ríkjandi
skoaðnir eru í þá áttina að fatlaðar
konur eru hvattar til að eignast ekki
börn og ef þær verða óléttar þá að
fara í fóstureyðingu, en sem betur fer
upplifðu foreldrarnir sem ég ræddi við
ekki slíka fordóma þó vissulega hafi
komið upp eitt slæmt dæmi hjá lækni
sem taldi að fatlaðir yrðu ekki góðir
foreldrar en í heildina kom það mér
mjög á óvart hversu góður stuðningur
var í kerfinu.
Síðan eru það foreldrar sem geta
ekki átt börn og aðgengi þeirra að
foreldrahlutverkinu. Það er ekki það
sama og hjá ófötluðum sem eru í
sömu sporum. Hreyfihamlað fólk mætir
ýmsum hindrunum þegar kemur að
foreldrahlutverkinu, bæði í þeim tilfellum
þar sem meðganga er ekki möguleg
þar sem hún gæti verið hættuleg bæði
konu og/eða barni og eins ef um er
að ræða að par sem er líffræðilega
ófært um að geta barn. Þá lítur þessi
hópur fólks til ættleiðingarkerfisins sem
virðist þó ekki vera opið öllum og ekki
er jafnt aðgengi að ættleiðingarkerfinu
þegar um er að ræða fatlaðan
einstakling eða ófatlaðan einstakling,
þar sem í reglugerðinni er fjallað um
möguleika á synjun vegna fötlunar eða
hreyfihömlunar. Erfitt er að ættleiða,
sérstaklega núna þar sem það
skortir fjármagn í ættleiðingarkerfið
og hæfniskröfur eru miklar. Löggjöf
hérlendis getur verið hindrandi en
einnig löggjöf ættleiðingarlandsins.
Hugmyndin um hvað barni sé fyrir bestu
hefur þar mikil áhrif, þegar ákveða á
hvort umsækjendur séu hæfir. Hæft
foreldri er líkamlega og andlega hraust
samkvæmt ættleiðingarlöggjöfinni.
Kostnaðarhlið ættleiðingarferlisins
getur líka verið hindrandi fyrir hreyfi-
hamlað fólk og ólíklegt er að það
geti staðið fjárhagslega undir þeim
kosnaði sem fylgir ferlinu. Síðan
er það staðgöngumæðrun sem
fatlaðar konur sem geta ekki
átt börn ættu að líta til. Nú
er starfandi nefnd sem
er með þetta mál til
skoðunar og það er
mín von að við sem
erum fötluð fáum að
koma með okkar
sjónarhorn fyrir
nefndina. Þetta
skiptir miklu máli
þar sem þessi
hópur gleymist
í umræðunni.
Mikið er rætt
um konur sem
eru leglausar
eða hafa misst
legið vegna
veikinda en það
er aldrei beint
verið tala um
hreyfihamlaðar
konur í þessu
tilfelli og mér
finnst mikilvægt
að benda á
þetta atriði.“
Gefendur en ekki
þiggjendur
Í meistararitgerð sinni leggur Aðalbjörg
áherslu á að fatlaðir eru ekki þiggjendir
heldur gefendur. „Í flestum rannsóknum
sem ég hef kannað kemur fram að
fatlaðir geti ekki verið foreldrar þar
sem þeir væru alltaf að þiggja þjónustu
og þiggja aðstoð og þar sem þeir
þurfa svo mikla aðstoð sjálfir þá geti
þeir ekki gefið barninu það sem það
þarf á að halda. Þessum skoðunum
vil ég breyta, við þurfum öll á okkar
nánustu að halda og auðvitað þiggja
margir fatlaðir stuðning frá kerfinu
og ættingjum eins og aðrir, en það
á ekki við um alla fatlaða foreldra,
sumir geta séð um allt sjálfir og oft
er aðstoðin aðeins tímabundin eins og
fyrstu mánuðina eftir barnsburð sem
voru sumum konum erfiðir, þær voru
orkulausar og þurftu stuðning en það
var yfirleitt aðeins í skamman tíma.
Það sem kom mér einnig á óvart
í rannsókn minni var hversu vel
foreldrarnir leysa úr öllu og finna
lausnir. Foreldrar eru ótrúlega
hugmyndaríkir þegar kemur að lausnum
varðandi barnauppeldið og var gaman
að sjá hversu lausnirnar voru vel
útfærðar. Foreldrar höfðu pælt í þessu
áður en barnið fæddist og voru tilbúin
með lausnir og svo þegar rekist var á
hindrun þá var farið yfir hvernig hægt
væri að leysa það og er óhætt að
segja að fatlaðir foreldra sem eiga
börn eru mjög ábyrgir foreldrar sem
þurfa oft að hugsa meira fram í tímann
en aðrir foreldrra sem eru ófatlaðir.
En það er ekki nóg að foreldrarnir
komi með lausnir. Það skiptir foreldra
mjög miklu máli að mæta jákvæðum
viðbrögðum og fá þann stuðning sem
þarf, t.d. þegar kemur að leikskólum
þar sem aðgengishindranir fyrir fatlaða
foreldra eru algengar, en í þeim
tilfellum sem vandamálið kom upp
hjá foreldrum í rannsókn minni þá var
málið leyst á farsælan hátt. Það er svo
mikið atriði að aðgengi sé í lagi hvort
sem er á leikskólum, grunnskólum eða
stofnunum svo fatlaðir forledrar geti
tekið þátt í líf barna sinna á sama hátt
og aðrir foreldrar.“
Aðalbjörg er að lokum spurð hvað nú
taki við. „Nú er ég komin í frí frá námi
og er að vinna á leikskólanum Hvammi
í Hafnarfirði og hef aukið aðeins við
mig vinnuna. Svo ætla ég bara að sjá
til hvað ég geri í framhaldinu, hvort ég
fari í doktorsnám eða rói á önnur mið,
á eftir að koma í ljós.“
-HK