AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.06.1994, Blaðsíða 70

framkvæmdinni getur stafaö. í hröðu þjóðfélagi
nútímans vill það hins vegar oft brenna við að til
þátttöku almennings kemur ekki fyrr eftir almenna
birtingu matsskýrslu og þegar hönnun fram-
kvæmdar er á lokastigi. Erfiðara verður þá oft um
vik að koma til móts við þær athugasemdir og
tillögur sem berast og árangur umhverfismats-
ferlisins verður um margt háðari endanlegri
ákvörðun um veitingu eða synjun framkvæmda-
leyfis.
ÁKVÖRÐUNARTAKA
Ýmsar stofnanir og fyrirtæki eiga hlutdeild í fram-
kvæmdaákvörðunum, en lokaákvörðun er
venjulega tekin af einni stofnun, um veitingu eða
synjun framkvæmdaleyfis. Oft hefur þetta röð
annarra ákvarðana í för með sér, s.s. hvar og
hvernig eigi að byggja og hvernig eigi á að haga
rekstrinum. Yfirleitt eru þær ákvarðanir hins vegar
teknar á löngu tímabili, af ólíkum aðilum og ef
umhverfismatsferlið á að skila árangri þarf að fella
það inn í hvert ákvörðunarskref. Hvað stærri fram-
kvæmdir varðar, t.d. vegi, virkjanir og stóriðju,
hefur ákvörðun um framkvæmdaþörf og jafnvel
staðsetningu stundum verið tekin á áætlunar- eða
ríkisstjórnarstigi. Ef á undan því hefur ekki farið
fram umhverfismat á viðkomandi áætlun eða
stjórnarstefnu, gegnir umhverfismat síðar fyrst og
fremst hlutverki mótvægisráðstafana þar sem um
eiginlega framkvæmdasynjun verður ekki að
ræða.
Hlutverk umhverfismats er ekki að knýja ákvörð-
unarvaldið til að samþykkja þann valkost sem
hefur í för með sér minnsta umhverfisröskun,
heldur að vera til marks um líklegar afleiðingar þeirra
kosta sem völ er á. Umhverfismat aðstoðar þ.a.l.
ákvörðunarvaldið við ákvörðunartöku með því að
setja rétt lóð á vogarskálarnar við mat á umhverfis-
áhrifum fyrirhugaðrar framkvæmdar. Fleiri aðferðir
hafa verið þróaðar til að hjálpa tii við ákvörðunartöku,
þegar val stendur á milli ólíkra kosta og möguleika,
en hægt er að gera hér grein fyrir í stuttu máli, en
sem dæmi má nefna: stigagjöf, vægi, röðun, sam-
stæðan samanburð og skipulagt val (strategic
choice). Umhverfismatsskýrslan stendur einungis
fyrir eina þeirra meginskyldna sem ákvörðunarvaldið
verður að hafa í huga við athugun á framkvæmda-
leyfi, efnahags- og/eða pólitískar skyldur vega þar
á móti. Hvað sem því líður þarf umhverfismatið að
vera samsett þannig að það verði fullvíst að stjórn-
sýslan taki niðurstöður þess fyllilega til greina og að
skriflega verði gengið frá því hvaða háttur verði þar
hafður á.
Ef framkvæmdaleyfi er veitt kemur til kastanna eftir-
litsstig umhverfismats sem felur í sér að fylgjast með
því að forsendur leyfis haldi og að settum skilyrðum
fyrir framkvæmdaleyfinu sé fullnægt.
EFTIRLIT (vöktun) OG ENDURSKOÐUN
Markmið eftirlits er að finna röskun eða skaðlega
hneigð áður en það er um seinan að draga úr eða
koma í veg fyrir hana. Það lætur í té snemmbært
68