Þjóðólfur - 01.12.1947, Blaðsíða 7

7
framhald af bls, 6«
og sem krofjast ákveðinnar raddsetning- :
ar gefa ekki mikla möguleika til im-
provisaticnar0 Einkennandi fyrir jazz-
inn eru iíka ,isýningarnar" s það er
áhuginn fyrir '’ytri" tjáningu hljómsveit-i
arinnar t;d, uppröðun, líkamshreyfingar
í samhandi við hljóðfallið o.s.frv.
Hinar upprunalegu jazzhljómsveitir
voru smáar , og innihóldu- þar sem saxa- |
fónninn cx undantelcning því hann var
þekkt hljóðfæri áður en jazzinn lcom fram-
öll þau hljóðfæri sem enn eru einkenn-
andi fyrir hann, Þau eru auk trompets,
hásuna og klarinett , fj©gur hljóðfæri |
sem mynduðu það sem maður kallar nu
rytmasektion (=hljóðfallsdeild, það er
sá hluti hljóðfæranna
inu) en þau erusgítar
og janitchar,
Trompetið á í Louis Armstrong mik-
inn snilling og improvisator, Þegar
þessi afhurða negri er talinn hór er það
ekki sem tónskáld í gömlum skilningi,
hann fæst ekki einungis við raddsetningu
og ( og maður verður að muna $að, að
stór hluti þess að kompónera jazz er
kominn undir raddsetningu lítils stefs
Óg því að finna hið rótta jafnvægi. feilli
;em ráða hljóðfall-i
, píanó, kontrahassi
hoðsmaður róð þá í Cotton Cluh í Negra-
hverfinu Harlem, Með árunum hefur Elling-
ton samið og innspilað mjög mikið af góð-
um jazz á grammófónplötur (en ekki all-
taf skrifað tónsmíðar sínar) t,d,
"The Moock", Rockin Rhytm og hið þunglynd-
islega "Mood Indigo",
Enda þótt hinn hreini jazz væri
eingöngu stundaður af negrum, og í sannleik
fær hann í sinni upprunalegu mynd einungis
rótta meðferð hjá negrum, fókk efnismeð-
ferðin fínna form, en til endurgjalds -
orðið að söluhæfri útþynningu af hvít-
um tónskáldum. Til hrautryðjenda hins
hvíta jazz telst Irving Berlin (isadore
Balín f, 1892) en foreldrar hans voru
rússneskir gyðingar sem fluttust til
Amerílcu um aldamótin. 24 ára gamall samdi
Berlin hið gamla og góðkunna lag "Alex-
anders ragtime hand" síðan hefur hann
samið mikið af óperettum og allsk, leik-
sviðstónsmíðum, Berlin er ómenntaður
tónlistamaður eins og hinir gömlu jazz-
hrautryðjendur, og notfærir sór áhrif
einfaldra melodía, Fágaðari eru Cole Port-
er og J. Kern, en nöfn þeirra eru mjög
nátengd amerískum nútíma óperettustíl.
Frægasta verk J, Kern er "Show Bout"íf
hins stöðug endurtekna viðkvæðis (refrain)'i er lagið^Ol^ man River, qn stef
í'raddsetningunni og notfærzlu meiri
eða minni hæfileika hljóðfæraleikaranna
til improvístionaro
En skapandi hæfileiki Armstrongs,
eins og hann kemur fram í improvisation-
um hans a mörgum grammófónplötum er svo
mikill, að hann hefur ekki eingöngu haft
áhrif á jazztrompet stílinn og jazzsöng-
sfílinn (hann syngur líka) heldur hefur
hann myndað lík?. skala í radíisetningu
og getur þánnig kallazt einn af sköpur-
um jazzins. Edward Kennedy Ellington,
kallaður Duke Ellington (f.í Washington
1891) er líka negri, er nær því að vera
tónskáld í gömlum skilningi. Hann hyrj-
aði 8 ára gamall að leika á píanó, en
hafði meiri áhuga á málaralist á skóla-
árum sínum en tonlist. ^
Hann hólt sór þó við sem píanoleik-
ara og varð ló ára meðlimur Ragtime
hljómsveitar í fashington. Emngton
fór með þessari hljómsveit til Hew York,
þar sem þeir voru allir nærri dauðir úr
hungri,Þegar góðhjartaður listamannaum-
þess er tekið ur osviknum negrasalmi,
Þekktasta lag C. Po.rter er " Night
and Day". í heimi hins ameriska söngleiks
er í dag þekktast nafn George Gershwins
(1889 - 1937)» Hann hyrjaði mjög ungur
að leika á píanó og var fráhær snillingur
í þeirri grein. Mjög ungur fókk hann
stöðu hjá músikforlagi, vinna hans var
sumpart fólgin í því að leika ný lög
fyrir listamenn, sem voru á veiðum eftir
hentugu efni og sumpart í því að fara a'
skemmtistaði og heyra hvað varð vinsælt.
Þa.r sem honum leiddist þessi atvinna
fókk hann stöðu við leikhús þar sem
átrúnaðargoð hans J. Kern átti að svið-
setja óperettu. Um þetta leyti korn út
fyrsta lag hans. En hann sló fyrst 1 gegn
árið 1929 með óperettunni "Lady he good",
og sama ár uppfærði Paul Whiteman eftir
hann "Rhapsody in Blue" með Gerswhin við
píanóið, Með"Rhapsody in Blue"og...-
"Consert in F," 0g "An American in Paris’
gerðist hann fulltrúi hins "symfóníska"
jazz, en það er tilraun til'að sameina
f-ramhald á hls.26.