Heima er bezt - 01.12.2004, Side 39

biskup á þessum slóðum. Hann
sneri heim frá Ítalíu árið 1512 og
átti síðan heima í Frauenburg til
æviloka árið 1543.
Embætti það sem
Kópernikus gegndi við dóm-
kirkjuna, tryggði honum góða og
örugga afkomu og var auk þess
ekki mjög kreijandi. Slík aðstaða
varð til þess að hann gat helgað sig
að mestu eftirlætisviðfangsefni
sínu, sem var stjörnufræði í víðasta
skilningi. Til mælinga sinna og
athugana á gangi himintungla
notaði hann gamlan virkisturn, sem
hann jafnframt gerði að heimili
sínu. Mælitæki sín smíðaði hann að
mestu sjálfur og gerði með þeim
margvíslegar athuganir á hreyfingu
og stöðu himinhnattanna. Þrátt
fyrir iðjusemi og góða ástundun tók
það hann samt mörg ár að
sannfærast um hina raunverulegu
heimsmynd, en smám saman aflaði
hann sér gagna og sannana sem
dugðu til þess. Niðurstöður sínar
ritaði hann jafnóðum á blöð og þetta efni dró hann að
lokum saman í bók, þar sem hann gengur fullkomlega
gegn eldri kenningum og kollvarpar skoðunum
kirkjunnar manna á jörðinni og himingeimnum.
Kópernikus staðhæfir nefnilega að jörðin sé hnöttur,
sem snúist um sjálfan sig á einum sólarhring og jafnframt
gangi svo þessi hnöttur um sólina á einu ári. Þá segir
hann að sólin en ekki jörðin, sé miðpunktur og
þungamiðja okkar sólkerfis og með þessari opinberun var
komin fram ný og gjörbreytt
heimsmynd. En þrátt fyrir að
Kópernikus væri viss í sinni sök, þá
vogaði hann sér ekki lengi vel að
birta þessar byltingarkenndu
niðurstöður opinberlega af ótta við
kirkjuleg yfirvöld, sem héldu fast við
fyrri skoðanir á þessum málum.
Einnig varð hann að taka tillit til þess
að hann var kirkjulegur
embættismaður, sem bar að styðja
viðteknar kenningar þeirrar stofnunar
sem hann vann hjá.
Eftir þrotlaust starf um áratuga
skeið og margvíslegar athuganir var
hin nýja heimsmynd tilbúin í
handriti. Kópernikus var þá orðinn
sjúkur maður og fann dauðann
nálgast. Einn af vinum hans taldi
hann þá á að láta prenta bókina og
var það síðan gert. Sagt er að þessi
mikli hugsuður og lærdómsmaður
hafi fengið fyrsta eintakið í
hendurnar skömmu fyrir andlát sitt,
sumir segja á dánardegi. Bókin
nefndist Um hreyfingu himinhnatta.
Var þetta lítið kver sem ekki vakti mikla athygli fyrst í
stað, enda voru ekki margir sem áttuðu sig til fulls á
innihaldinu. En vitneskjan um bókina og boðskap hennar
komst þó von bráðar í hámæli og þrátt fyrir andmæli og
fjandskap kirkjunnar manna, sannfærðust sífellt fleiri um
að þarna væri kominn fram grundvöllur hinnar réttu
heimsmyndar. Og við þá heimsmynd sem Kópernikus
fékk okkur í hendur árið 1543, höfum við unað lítt
breytta æ síðan.
Kópernikus heldur fyrirlestur í Róm.
Kópernikus við athuganir sínar.
Hlaðvarpinn
framhald af bls 532
sem það skreytti með lyngi og tólgarkertum. Og
áreiðanlega hafa þau tré ekki notið minni aðdáunar í
augum æsku þeirra tíma en nútíma trén nreð öllu sínu dýra
glysi og glingri. Og þau tré hafa nokkuð örugglega verið
geymd frá ári til árs, jafnvel árum saman og notuð afitur.
Trén okkar í dag eru hins vegar nokkurs konar einnota tré,
um leið og hátíðin er yfirstaðin þá eru þau orðin fyrir, enda
kannski ekki orðin eins burðug og þegar upp var lagt. Og
nú er umfangið orðið það mikið að sérstakar ffamkvæmdir
þarf til þess að taka við þeim frá heimilunum og koma
þeim fyrir eða endumýta, sem reyndar er farið að gera í
stórum stíl í dag, með því að saxa þau niður og nota í
göngustíga og ýmislegt fleira sem að gagni verður. Að því
leytinu til eru „lifandi“ trén hagstæðari en plasttrén, sem
sagt er að endist að meðaltali í sex ár á heimilunum en
aldir í landfyllingum og sorpurðunarstöðvum.
Hin lifandi, sígrænu barrtré, sem jafnan eru vinsælust
sem jólatré, eru því til ýmislegs gagns á þeim tiltölulega
stutta tíma sem þeim er gefið að lifa, sem mun vera að
meðaltali einhvers staðar á milli 7-10 ár, frá því þeim er
plantað út og þar til þau eru kornin í endurvinnsluna. Þau
hreinsa óhreinindi úr andrúmsloftinu, mynda súrefhi, eins
og flest önnur tré, á meðan þau eru að vaxa, gleðja augað,
bæði innan húss og utan, bæði fyrir og á þessari stórhátíð
mannanna. Miðað við lífsaldur, þá er kannski óhætt að telja
þau í flokki gagnlegustu trjáa.
Við hér hjá Heima er bezt vonum að lesendur okkar eigi
eftir að njóta vel, fallegra og vel skreyttra jólatrjáa sinna,
og þau megi búa þeim dýrmætar minningar er frá líður, um
leið og við óskum ykkur gleðilegra jóla.
Guðjón Baldvinsson.
Heima er bezt 567