Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.12.2006, Page 65
FRA SKALDSOGU TIL KVIKMYNDAR
sérstöku tilfellum sem skoðuð eru hér á eftir og verður spurningin um
tryggð raunar tekin til sérstakrar meðferðar í athuguninni á Daisy Mill-
er en þar koma takmörk hennar skýrt fram, einkum frá sjónarhorni kvik-
myndaframleiðandans.29
Onnur mál yfirskyggð
Vegna kröfunnar um tryggð heíur annars konar og jafnvel betur föllnum
nálgunum á fyrirbærið aðlögun verið haldið í skefjum. Krafan sniðgeng-
ur þá hugmynd að aðlögun geti tengt saman listgreinar, en slíkt er
kannski eftirsóknarvert - og jafnvel óhjákvæmilegt - í auðugri menn-
ingu. Hún tekur ekki af alvöru á því að það sem hægt er að flytja úr
skáldsögu í kvikmynd geti verið annað en það sem kannski krefjist
vandasamari aðlögunar. Og hún ýtir til hliðar þeim þáttum framleiðsl-
unnar sem ekkert hafa með skáldsöguna að gera en gætu haft mikil áhrif
á kvikmyndina. Það kæmi sér örugglega betur að leiða hugann að þess-
um atriðum en fjölmörgum lýsingum á því hvernig kvikmyndir „ein-
falda“ miklar skáldsögur.
Nútímaleg fræðihugtök eins og textatengsl kalla á margbrotnari nálg-
un við aðlögunarferlið og er þá litið á upphaflegu skáldsöguna sem
„efnivið“. Christopher Orr segir um þetta: „I þessu fræðilega samhengi
[þ.e. samhengi textatengslaj er ekki aðalatriðið hvort aðlagaða kvik-
myndin sé trú efnivið sínum heldur hvernig val úr efniviðnum og nálg-
unin við þennan efnivið þjónar hugmyndafræði kvikmyndarinnar“.30
Þegar MGM kvikmyndaði t.d. metsölubók James Hilton frá 1941, Upp-
skeru af handahófi [Random Harvest], árið eftir útkomu hennar var Eng-
land sýnt sem óbreytanlegt. Stafaði það ekki síður af andúð Hollywood
á einangrunarstefnu Bandaríkjanna í síðari heimsstyrjöldinni en af við-
leitni til að fínna efni Hiltons sjónrænt jafngildi. Kvikmyndinni er kom-
ið fyrir í víðu samhengi sem skapað er af hugmyndum Hollywood um
England, af orðspori MGM sem framleiddi metnaðarfullar aðlaganir
bókmenntaverka, af „glansstiT kvikmyndaversins, af frásagnareinkenn-
um rómantísks melódrama (t.d. Rebecca, 1940 og Þetta ofar öllu [This
Above All\, 1942), og af þeim ljóma sem stafar af nafni stjörnunnar. Hin
vinsæla en satt að segja venjulega saga Hiltons er aðeins einn liður í
textatengslum myndarinnar.
29 [Þýð.: McFarlane fjallar um Daisy Miller í sérstökum kafla bókar þeirrar sem hér er
þýtt úr, Frá skáldsögu til kvikmyndar, en sá kafli liggur utan þessarar þýðingar.]
30 Sami st.
ó3