Heimili og skóli - 01.08.1952, Side 40

84
HEIMILI OG SKÓLI
gert skyldu okkar? Höfum við verið
svo sokkin ofan í prófaþvarganið og
svo upptekin af því að reikna út, hvar
skólabörnin okkar og við sjálf vorum
í röðinni, að við höfum gleymt sjálfu
uppeldishlutverkinu? Einmitt því
meginatriði, sem hlýtur á öllum tím-
um að vera grundvallarhugsjón skól-
ans.
Höfum við notfært okkur alla þá
óteljandi möguleika, sem okkur voru
gefnir í sögu og þjóðfélagsfræði Höf-
um við lesið grafskriftina yfir Spart-
verjunum í Laugaskarði? Höfum við
lesið hana þannig fyrir nemendunum,
að hún kveikti eld í ungum sálum,
svo að hún birtist þeim með eldlegu
letri — já, einmitt þetta: Gjörðu
skyldu sína, jafnvel þótt það kosti þig
lífið. Tökum svo andstæðuna, svikar-
ana: Efíaltes, og úr okkar eigin sögu
Björn Stallara, sein seldi sjálfan sig
fyrir erlent gull. Hefur okkur tekizt
að brenna það inn í hjörtu hinna
ungu, að svikaranafnið er það and-
styggilegasta, hið hryggilegasta, sem
hægt er að gefa nokkrum manni? Höf-
um við gjört þeim það ljóst, að svik-
arinn hefur sjálfur dæmt sig úr þjóð-
félaginu, frá mannlegu félagi, og að-
eins Guð einn getur af náð sinni fyrir-
gefið honum?
Og hugsum okkur alla þá mögu-
leika, sem bókmenntirnar leggja okk-
ur upp í hendurnar. Hugsið ykkur
aðra eins bókmenntaperlu og söguna
,,Síðasta kennslustundin í frönsku“
eftir Alphonse Daudet. Slík frásaga
er ógleymanleg. Við sjáum fyrir okkur
kennslustofuna í Elsass. Þjóðverjar
hafa tekið héraðið. Fótatak þeirra
lieyrist fyrir utan. Margir íbúar þorps-
ins hafa safnazt saman ásamt börnun-
um í skólastofunni. Þeir vita, að þar
fer nú fram hinn síðasti tími í frönsku.
Þarna situr gamli þorpsdjákninn og
heldur á málfræðinni með krepptum
fingrum, en tárin hrynja af augum
hans. Lítill drengur hefur komið of
seint i tíma. Hans sorg er einnig djúp.
Hann kann ekki heldur málfræðina
sína. Og nú gefst honum aldrei fram-
ar tækifæri til að læra sitt fagra móð-
urmál. En kennarinn heldur áfram að
kenna, eins og lífið liggi við, og að
lokum skrifar hann á skólatöfluna:
,,Liii Erakkland!“ Guð hjálpi okkur
og forði okkur frá því, að nokkurn
tíma komi til þess, að hægt verði að
segja: Síðasta kennslulstund í norsku!
— Slíkt er óhugsandi.
En hvað um bókmenntir okkar?
Höfum við notfært okkur þær? Þar
höfum við af dæmafáum fjársjóðum
að taka. Tökum t. d. ættjarðarljóð
þeirra Wergelands og Björnsons. Nei
— spurningu Scharffenbergs er enn
ósvarað og verður ætíð ósvarað. En ég
vona og trúi því, að þér, sem vinnið
í skólanum í dag, valdið hlutverki yð-
ar og getið svarað: Við þekkjum
skyldu okkar. Við gerum hana eins vel
og við getum.
Eg vil draga upp aðra mynd. Það er
af öllum þeim, sem stóðu, þegar
óveðrið skall á. Ég þori ekki að halda
því fram, að skólinn eigi heiðurinn af
því, hvernig þeir brugðust við. Nei,
þar koma margir aðilar til greina, og
meðal annarra aldagömul menning á
kristnum grundvelli, sem dafnað hafði
í hinni hrjóstugu móðurmold Noregs.
En einmitt vegna þess, að hún er
hrjóstug og geymir svo mikið af striti