Læknaneminn - 01.11.1965, Blaðsíða 14

H
LÆKNANEMINN
ustu og er oft mjög órólegur, eink-
um um nætur.
Þær neurologisku truflanir, sem
fram koma við atherosclerosis
cerebri, eru aðallega frá motoriska
kerfinu og þá fyrst og fremst frá
extrapyramidal kerfinu. Allt eftir
því, hvar skemmdirnar eru mest-
ar, koma fram mismunandi
syndrom, sem eru þó ekki alltaf
skýrt afmörkuð, heldur geta bland-
azt saman á ýmsa lund. Þau
helztu eru:
1. Pseudo-bulbar palsy. Þegar
pyramidal brautirnar eru skemmd-
ar beggja vegna ofan við medulla
oblongata, sést þessi kliniska
mynd. Tengslin miili cortex cere-
bri og motor-kjarna heilataug-
anna í medulla oblongata eru þá
rofin meira eða minna. Þar af leið-
andi eru þeir vöðvar, sem þjóna
kyngingu, tali og hreyfingum
tungu og vara, paretiskir eða jafn-
vel paralytiskir. Vöðvarnir rýrna
ekki, eru spastiskir og reflex-svör-
un þeirra aukin. Einkenni eru
dysarthria og dysphagia, mismun-
andi mikil.
2. Atherosclerotiskur parkin-
sonismus. I þessu tilfelli eru
skemmdirnar aðallega í basal-
kjörnum heilans. Þrjú aðalein-
kennin eru stirðleiki vöðva
(musculær rigiditet), riða og
beygjustelling flestra liða.
3. Hemiparesis eða hemiplegia.
Við greiningu atherosclerosis
cerebri koma aðallega til aðgrein-
ingar:
a. Dementia paralytica. Sjúkl-
ingur venjulega yngri. Argyll-
Robertsons pupillur. Wassermann
pósitivur.
b. Dementia presenilis (Pick og
Alzheimer). Sjúklingur venjulega
yngri og líkamleg einkenni venju-
lega minni.
c. Tumor cerebri skal alltaf
hafa í huga, þegar staðbundin
(focal) einkenni eru áberandi.
II. Thrombosis cerebri.
Þessu ástandi liggur til grund-
vallar thrombus-myndun í heila-
slagæð eða -slagæðum, sem veld-
ur súrefnisskorti, misjafnlega víð-
tækum, á viðkomandi heilasvæði.
Koma þá fram staðbundin
neurologisk einkenni, mjög breyti-
leg eftir því, hvaða heilasvæði
skemmist.
Orsakir. Helztar eru:
1. Atherosclerotiskar breytingar
í extra- eða intracerebral slagæð-
um, sem er algengasta orsökin.
2. Bölgur í heilaslagæðum og
kringum þær, bráðar (meningitar,
encephalitar) eða hægfara (men-
ingitis tuberculosa og luetica).
Sjaldgæfari eru periarteritis nod-
osa, arteritis temporalis og
thromboangiitis obliterans.
3. Polycytæmia vera.
J/. Bráðar infectionir, ýmsar, oft
án þess, að um sé að ræða bólgur
í heilanum sjálfum.
Einkeimi og gangur. Einkenni
geta komið skyndilega, ósjaldan í
svefni, en venjulegra er, að þau
komi fram smám saman á nokkr-
um klst. eða 1—2 dögum. Oft má
rekja einkennin til lokunar einnar
ákveðinnar slagæðar, en ekki er
myndin alltaf svo skýr. Meðvitund
missir sjúklingur ekki nærri alltaf,
verður stundum aðeins ruglaður.
Missi hann meðvitund, er coma
mjög sjaldan djúpt. Gangur sjúk-
dómsins getur ýmist verið sá, að
sjúklingur fær thrombosis, sem
annað hvort ríður honum að fullu
eða lamar hann varanlega að
meira eða minna leyti, eða að
sjúklingur fær endurtekin throm-
bosis-köst á nokkurra mánaða eða