Læknaneminn - 01.03.1976, Síða 10

Leiðir til ónœmismeðferðar illkynja œxla
Auðólfur Gunnarsson, lœknir og Charles F. McKhann, lceknir
Grein þessi birtist í CANCER, Vol. 34, no. 4, Oct.
1974, 1521—1531. Hún er hér birt lítillega stytt og
íslenzkuð af Ragnari Danielsen með aðstoð Auðólfs
Gunnarssonar.
Inngangur
Lokatakmark ónæmisfræðinnar innan krabba-
meinsrannsókna er að koma á áhrifaríkum ónæmis-
vörnum hjá krabbameinssjúklingum gegn eigin æxl-
um. Því hefur verið haldið fram, að eitt aðalhlut-
verk ónæmiskerfisins sé eftirlit gegn illkynja æxlum
eða frumum með illkynja tilhneigingu. Þannig getur
verið, að ónæmiskerfið haldi niðri illkynja breyt-
ingum í flestum lilvikum. Töluverð vitneskja bendir
til þess, að krabbameinssjúklingur sé sér „ónæmis-
lega meðvitaður“ um tilvist æxlisins. Hins vegar
virðist þessi vitneskja ónæmiskerfisins hafa lítil á-
hrif á vöxt æxlis, sem náð hefur fótfestu. Þótt í flest-
um tilvikum megi líta á ónæmi sem samræmt, áhrifa-
ríkt varnarkerfi, er nú vitað, að í sumum tilvikum
getur ónæmissvörunin jafnvel örvað æxlisvöxt. Þær
aðferðir, sem nú er beitt í ónæmismeðferð, beinast
að ]rví að auka mótstöðu sjúklingsins gegn æxlis-
vextinum, með því að hvetja þá þætti ónæmissvör-
unarinnar, er hindra illkynja breytingar og bæla,
eða stöðva þá, er trufla ónæmisvarnirnar. Þeim
möguleika hefur líka verið veitt athygli, að æxlið
geti „varið“ sig gegn ónæmi hýsilsins, með myndun
og losun á miklu magni mótefnavaka út í blóðrásina.
I sambandi við mögulegar leiðir til ónæmismeð-
ferðar, er nauðsynlegt að skilgreina nokkur atriði.
Fyrirbyggjandi ónœmisaðgerð (Prophylactic im-
munization) stuðlar að ónæmismyndun í einstak-
lingi gegn æxlisvaldi, t. d. vírus eða sérkennandi
æxlismótefnavökum, áður en hann kemst í nátlúru-
lega snertingu við þessa þætti. Onœmismeðferð
(Therapeutic immunization) innifelur meðferð, sem
er hafin eftir að sjúklingurinn fær einkenni um ill-
kynja æxlisvöxt. Osérhœfð ónœmisaðgerð (Non-
specific immunization) er almenn örvun á ónæmis-
svöruninni með notkun efna, sem ekki hafa mótefna-
vaka skylda æxlinu. Sérhœfð örvun (Specific stimu-
lation) er notkun æxlisfrumna, eða mótefnavaka
þeirra, lil ónæmismyndunar gegn ákveðnu æxli eða
æxlum með sams konar mótefnavaka. Virk ónœmis-
aðgerð (Active immunization) er gerð beint á ein-
staklingi, eða á frumum hæfum til ónæmismyndunar,
sem teknar eru frá viðkomandi, hvattar til ónæmis-
myndunar og skilað aftur til eigandans. Aðfengið
ónæmi (Adoptive immunization) er flutningur ó-
næmis frá einum einstaklingi til annars, með sér-
hæfðum eitilfrumum eða efnum úr þeim, sem geta
borið sérkennandi ónæmisupplýsingar til eitil-
frumna móttakandans. Ovirk ónœmisaðgerð (Passive
transfer of immunity) er flutningur mótefna frá ein-
um einstaklingi til annars.
Haghvœm shilyrði f yrir óntemis-
meðferS
Af miklum fjölda tilrauna í dýrum og vissri, tak-
markaðri reynslu af meðferð illkynja æxla í mönn-
um, er nú hægt að skýrgreina nokkur skilyrði fyrir
árangri af ónæmismeðferð.
1) Æxli með þekkta mótefnavaka. Skiljanlega
þarf æxlið að vera nægjanlega frábrugðið samsvar-
andi heilbrigðum frumum hýsilsins, til að valda
ónæmissvörun. Þar sem ekki er hægt að sýna fram á
ónæmsisvörun í öllum krabbameinssjúklingum, ætti
að beina ónæmismeðferð gegn þeim æxlum, sem
endurtekið hefur verið sýnt fram á, að valdi ónæm-
issvörun, t. d. melanoma, sarcoma, neuroblastoma,
brjóstakrabba, Burkitt’s lymphoma, hvítblæði, ristil-
krabbameini o. fl.
2) Notkun mótefnavaka frá allogenískum œxlum.
8
LÆKNANEMINN