Læknaneminn - 01.03.1976, Qupperneq 27

Afleiðing þessa varð, að mjög fáir bættust í hóp
þeirra, sem stunduðu alhliða lækningar.
1 þriðja lagi efldust lækningarannsóknir og flókn-
um tækjabúnaði var nú sífellt meira beitt. Til komu
nýjar stéttir, sem sérþjálfun höfðu í slíkum rann-
sóknum.
Þessari sérhæfðu þjónustu varð fyrst og fremst
komið á í höfuðborginni.
Sjukrahúsin á landsbyggðinni drógust aftur úr
og gátu ekki boðið sérfræðingum þau skilyrði, sem
þeir höfðu unnið við erlendis og þeim stóðu til
boða í Reykjavík.
I fjórða lagi varð hér bylting í samgöngum.
Sífellt varð auðveldara að koma sjúklingum með
skjótum hætti til Reykjavíkur (og Akureyrar, en
þar var eina sjúkrahúsið utan Reykjavíkur, seia
þróaðist í átt til verulegrar sérhæfingar).
Samtímis því að sérfræðingum stórfjölgaði, fækk-
aði stöðugt þeim, sem stunduðu heimilislækningar,
og stöðugt varð erfiðara að fullskipa héruðin.
Ekki er ágreiningur um það, hvað hefur valdið
heimilislæknaskortinum, en helztu orsakirnar eru:
Námsuppeldi, sem beinir læknum að sérhæfingu,
léleg starfsskilyrði og fagleg einangrun.
Sú þróun, sem hér hefur verið lýst, er ekkert sér-
islenzkt fyrirbæri. Sams konar þróun hefur átt sér
stað í nágrannalöndum okkar.
Var því að vonum, að litið væri til nágrannaþjóð-
anna, hvort þær hefðu fundið ráð til þess að stemma
stigu við þeim vanda, sem nú steðjaði að.
Almannatryggingalögin, sem samþykkt voru 1946,
höfðu að geyma ákvæði um heilsuverndarstöðvar og
lækningastöðvar. Þessum stofnunum var ætlað svip-
að hlutverk og heilsugæzlustöðvunum nú.
Lækningastöðvarnar komust aldrei upp, en heilsu-
verndarstöðvar allvíða og árið 1955 voru sett sér-
stök lög um heilsuvernd.
I brezku almannatryggingalöggjöfinni (sem gildi
tók 1948 (National Health Service Act 1948)), var
su skylda lögð á sveitarstjórnir að koma á fót heilsu-
gæzlustöð (health centre).
I Bretlandi varð samfelld þróun í þessum efnum
og heilsugæzlustöðvarnar reyndust með ágætum.
Jafnframt tóku fleiri og fleiri brezkir læknar upp
hópstarf (group practice) og er þeim nú í heilsu-
gæzlustöðvunum búin góð starfsskilyrði.
Þetta starfsfyrirkomulag þótti læknum hérlendis
líklegt til að geta leyst þann vanda, sem hér var við
að glíma.
Augljóst var, að auðvelt myndi að koma slíku
skipulagi á í stærri kaupstöðum, en Iögbundin hér-
aðaskipun var tálmi í dreifbýli.
Ur þessu bætti Alþingi fljótlega.
Með nýjum læknaskipunarlögum 1965 var fjöldi
héraða ákveðinn 54 utan Reykjavíkur og jafnframt
kom nýtt ákvæði um að ráðherra væri heimilt að
sameina héruð, að uppfylltum vissum skilyrðum.
1969 var aftur gerð breyting á læknaskipun og
kom nú ákvæði um það, að ráðherra væri heimilt að
stofna læknamiðstöðvar.
Voru nú engar hindranir fyrir því, að læknar
tækju upp hópstarf við heimilislækningar, hvar sem
væri á landinu, þar sem skilyrði að öðru leyti væru
fyrir hendi.
Loks var svo skrefið stigið til fulls með setningu
laga um heilbrigðisþjónustu nr. 56/1973.
Samkvæmt lögunum er landinu skipt í héruð og
þeim síðan í umdæmi, með einni eða fleiri heilsu-
gæzlustöðvum. Hafa heilsugæzlustöðvar verið merkt-
ar inn á meðfylgjandi mynd, sem sýnir þróun hér-
aðaskiptingar 1766-1974. (Mynd 1).
Um starfssvið heilsugæzlustöðva er fjallað í 21.
grein:
21.1. Á heilsugæzlustöð skal veita þjónustu eftir
því sem við á, svo sem hér segir:
1. Almenna læknisþjónustu, vaktþjónustu og vitjan-
ir til sjúklinga.
2. Lækningarannsóknir.
3. Sérfræðilega læknisþjónustu og tannlækningar.
4. Heilsuvernd, svo sem:
a) Mæðravernd.
b) Ungbarna- og smábarnavernd.
c) Heimahjúkrun.
d) Skólaeftirlit.
e) íþróttaeftirlit.
f) Atvinnusjúkdómaeftirlit.
g) Berklavarnir.
h) Kynsjúkdómavarnir.
i) Geðvernd, áfengis- og fíknilyfjavarnir.
j) Félagsráðgjöf.
k) Hópskoðanir og skipulagða sjúkdómaleit.
l) Sjónvernd og heyrnvernd.
læicnaneminn
21