Úrval - 01.10.1966, Side 126

124
ÚRVAL
ekki slíkan viðurkenningarvott.
„Nei, það' er ekki ég!“ sagði hann
þá næstum reiðilega. „Það er tón-
listin sjálf á nótnagrindunum fyrir
framan ykkur.“
Fáir eða jafnvel engir hljóm-
sveitastjórar hafa verið eins ger-
kunnugir tónlistarverkunum, nótu
fyrir nótu, eins og Toscanini, og
snilli hans í að ná fram því albezta,
sem í hljómsveitinni bjó, var alveg
einstæð. Hann gat alltaf sagt ná-
kvæmlega til um, hvar einhver mis-
tök höfðu byrjað í leiknum og í
hverju þau höfðu verið fólgin. Og
honum skjátlaðist aldrei í þessu
efni. „Sko, þið leikið," sagði hann
og lét tónsprotann falla, „þið leikið,
ég heyri eitthvað, en það er bara
ekkert, bara pasticio — eintóm
mistök. Svona, nú ransökum við
þetta.“ Svo var farið sérstaklega
yfir hverja línu. Og svo þegar allt
hafði verið tengt saman, var jafn-
vægið svo algert, að engu skeikaði,
heldur virtist hver tónn tala sínu
skýra máli. Hvergi skeikaði broti
úr sekúndu. „Allt er svo skýrt að
ég get snert það!“ sagði hann þá.
Það má með sanni segja, að
í Toscanini hafi búið eitthvert ótrú-
legt sambland dýrlings og djöfuls.
Hann leit út sem persónugervingur
virðulegs dýrlings, þar sem hann
stóð á hljómsveitarstjórapallinum á
æfingum. Andlit hans var ummynd-
að af innri birtu, þegar hann fékkst
við einhvern unaðsfagran kafla tón-
verksins. Svo var sem eldingu lysti
niður. Dýrlingurinn flúði, og djöf-
ullinn lét skammirnar dynja yfir
hljómsveitina. Og orðbragðið var
vægast sagt ljótt.
Eitt ítalskt blótsyrði var í alveg
sérstöku uppáhaldi hjá Toscanini,
og það þurfti ekki mikið til að
han gripi til þess. Honum var alveg
sérstök ánægja í því að dengja
því yfir samlanda sína. Þá bætti
hann jafnan við: „Þér eruð ítali.
Gott! Þá þarf ég ekki að útskýra!"
En einu sinni kom það þó fyrir
blótsyrði þetta var komið fram á
varir honum, að hann þagnaði
skyndilega og greip með hendinni
fyrir munn sér. Það voru nefnilega
nokkrar konur í salnum. Hann
gretti sig, leit illilega á hinn ó-
heppna hljómsveitarmeðlim og
hrópaði: „Hmmmmph! Þér vitið
víst, hvað mig langar til að kalla
yður, en.... “
Æfingin hélt áfram, þangað til
sami maðurinn endurtók sömu vill-
una. Nú öskraði Toscanini: „Zucc-
one! Ég reyndi að hafa stjórn á mér,
en þér gefið mér ekki tækifæri til
þess. Þér eruð. . .. “ Og blótsyrðin
kváðu við í allri sinni fullu dýrð.
Hann horfði illilega sigri hrósandi
á vesalings manninn. En augna-
bliki síðar var hann orðinn hinn
engilblíði Toscanini að nýju. Hefði
nokkur annar hljómsveitarstjóri
leyft sér að skamma hljómsveit
eða einstaka meðlimi hennar á sama
hátt og Toseanini, hefði hann verið
kærður fyrir tónlistarmannafélag-
inu fyrir „slæma framkomu" gagn-
vart undirmönnum sínum.
Árið 1950 fór NBC-sinfóníu-
hljómsveitin í ferðalag og hélt
hljómleika um gervöll Bandaríkin.
Við sáum risavaxin, snævi krýnd
fjöll, geysilegar eyðimerkur og æs-
andi borgir. En eftir því sem leið