Úrval - 01.05.1967, Qupperneq 47

ASPIRÍN — UNDRALYFIÐ,....
45
Býsna mörg dæmi eru um það, að
börn yngri en fimm ára verði fyrir
eitrun á þann hátt, að þau komast
í glösin og gleypa mikið magn. Til
þess að draga úr þessari hættu hafa
lyfj afyrirtækin ákveðið að hafa ekki
fleiri en 36 töflur í hverju glasi með
töflum handa börnum.
Aspirín var upprunalega unnið úr
nokkrum skyldiun grasalyfjum, sem
notuð hafa verið víða um heim allt
síðan á steinöld. Þessi lyf nefnast
salisýlöt og eru unnin úr berki,
ávöxtum og öðrum hlutum margra
plöntutegunda. Fornir Indíánar
gerðu sér hitastillandi te úr berki
víðitegundar nokkurrar. Hippókrat-
es, faðir læknisfræðinnar, ráðlagði
seyði af víði til þess að eyða hita-
sótt og sársauka. Um 1850 fóru efna-
fræðingar að framleiða hreina sali-
sýlsýru, og ekki leið á löngu áður
en salisýlöt voru orðin alkunn og
farið að nota þau jafnvel til að
hreinsa sár og við matvælageymslu.
Það var þó galli á gjöf Njarðar.
Venjuleg saltsýlsýra hafði afleitar
verkanir á magann, og natríumsali-
sýlat, sem var mildara afbrigði, olli
klígju og uppköstum með væmnum
keim sínum. En 1893 fann þýzki
efnafræðingurinn Felix Hoffmann,
sem hafði atvinnu hjá Friedrieh
Bayer og Co., afbrigði sem laust var
við þessar óþægilegu verkanir og
var það acetýlsalisýlsýra. Bayer-
fyrirtækið nefndi þetta afbrigði
Aspirín, og áður en varði var þetta
uýja lyf orðið heimsmarkaðsvara í
stórum stíl.
Nú á dögum tekur allur þorrinn
af fullorðnum mönnum í Banda-
ríkjunum inn aspirín í einni eða
annarri mynd. Aspirín hefur verið
haft til blöndunar í furðulega mörg
meðul — meira en þúsund tegundir
ef meðtaldir eru „sársaukaeyðar“,
kveftöflur og bakverkj armeðöl. Sala
á slíkum efnum nam árið 1965 ná-
lega 17 milljörðum króna.
Hversvegna taka neytendur ekki
heldur inn lyfið eins og það kemur
fyrir? Ein ástæðan er sú, að það
tekur nokkurn tíma að leysa það
upp, og á meðan á því stendur, get-
ur það haft ertandi áhrif á slím-
himnur magns hjá sumum. Svo er
það líka nokkuð lengi að komast út
í blóðið. Efnafræðingar gera sér
litlar vonir um að finna betri af-
brigði hvað þetta snertir, en þeir
reyna sífellt að finna blöndunar-
efni, sem bæti þarna úr.
Ein aðferðin er sú að blanda
aspiríni saman við mótverkandi
efni sem dregur úr sýruáhrifunum,
eins og natriumtvíkarbónat eða
alómensölt. Stundum er lyfinu
blandað við önnur áhrifamögnuð
efni eins og fenasetín eða kaffín,
sem auka áhrif þess, svo minna þarf
af því. Fenasetín er nokkurnveginn
jafngilt aspiríni sem sársaukastill-
andi lyf, og marg bendir til þess,
að í sameiningu séu lyfin áhrifa-
meiri en hvort í sínu lagi. En þegar
kaffín er tekið með aspiríni telja
margir, að áhrifin séu mjög þægi-
leg.
Framleiðandi APC taflana, en það
eru aspirín-fenasetín-kaffín sam-
böndin kölluð, urðu fyrir alvarlegu
skakkafalli árið 1963. Matvæla- og
lyfjaeftirlit Bandaríkjanna kvað upp
úrskurð um það að fenasetín væri
lyf, sem ekki mætti selja hömlu-