Úrval - 01.01.1982, Blaðsíða 11

HVAÐ ER NÝTT UNDIR SÓLINNI
9
flekki í frumstæðum stjörnusjónauka
sínum — sólarblettina.
Nútíma vísindamenn lýsa sólinni
okkar sem stöðugri, bjartri stjörnu.
Þeir líta ekki á hana sem gyðju heldur
gashnött í 150 milljón kxlómetra fjar-
lægð sem myndaðist þegar risaský
vetniseinda þjappaðist saman. Gífur-
legur þrýstingurinn og hættan á
sprengingu varð til þess að kjarna-
kleyf orka myndaðist í hjarta skýsins.
Þar brenna 600 milljón tonn af vetni
og breytast í helíum á hverri sekúndu
með 14.999-982 gráða hita á Celcius
— og fjögur milljón tonn af helíum
breytast í orku, í röntgengeisla,
gammageisla og aðra geisla sem eru
meira en milljón ár að þrýstast út úr
föstum innri kjarna sólarinnar og upp
á glóheitt yfirborðið þar sem þeir
breytast í sólarorku.
Á yfirborði sólar verða oft gos —
sólsprengingar — sem sumar eru
álíka kraftmiklar og tíu milljón eins
megatonns vetnissprengjur. Sólblettir
koma líka á yfirborð sólar á ellefu ára
fresti og hámark sólbletta stendur í
sambandi við hámark sólgosa.
Þrátt fyrir þessa ólgu hafa
vísindamenn fyrri alda álitið að út-
geislun sólarinnar væri stöðug en í
byrjun ársins 1970 fóru menn að efast
um stöðugleika útgeislunarinnar.
Sumar rannsóknastöðvar í
Ráðstjórnarríkjunum sögðu að athug-
anir þeirra hefðu bent til að sólskin
og útgeislun sólar væri allt að tveim
hundraðshlutum meiri þegar
sólbletta gætti mest. Rannsóknir
Bandaríska geimfarið Solar Max náði
þessari furðulegu mynd af lithjúpi
sólarinnar.
Bandaríkjamanna í andrúmsloftinu
bentu til hins sama.
Solar Max
Er sólin óbreytileg í útgeislan
sinni? Eða er orkan meiri einn tíma
en annan? Menn beindu athyglinni
enn meira að þessu en áður eftir að
kuldinn fór vaxandi fyrir ofan
snælínu og þurrkar uxu í hitabeltinu.
Það varð til þess að vísindamenn
fengu nýja skoðun á sólinni okkar.
Nú hefur nýjasta sólbletta-tíma-
bilið náð hámarki og vísindamenn við
60 stjörnurannsóknastöðvar í 18
löndum hafa unnið saman að rann-
sóknum sínum. Þeir eiga það allir
sameiginlegt að vilja vita meira um