Úrval - 01.01.1982, Blaðsíða 13

HVAD ER NÝTT UNDIR SÓLINNI?
11
txmabil sem hófst um fæðingu Krists.
Eddy komst að því að öll þessi tímabil
höfðu haft mikil áhrif á veðurfar og
loftslag jarðar.
Á því tímabili sem við köllum
Maunders Minimum var kuldi ráð-
andi í Evrópu. Loftslagsfræðingar
kalla þetta tímabil ísöld hina minni.
Þá fraus Thamesá í Lundúnum og Rio
Grande í Norður-Ameríku. Miðalda
Maximum á hins vegar við um hlýrra
veðurfar í Evrópu allri enda voru þá
fólksflutningar frá Norðurlöndum og
víkingar rákust á norðlæg lönd sem
þeir nefndu Grænland og Vínland —
nú kuldasvæði Grænlands — og
sennilega Novia Scotia en eitt sinn var
annað viði vaxið og á hinu greru vín-
teinungar. Gróðurinn hvarf með
kólnandi sólu. Kuldinn sveipaði
Evrópu og frumbyggjar við Norður-
Atlantshaf gátu ekki dregið fram
lífíð.
Næst varð Eddy litið á okkar tíma.
Hringir í trjábolum sýna að nú er
óvenjumikið sólblettatímabil. Veðrið
er óeðlilega heitt þó að okkur þyki
það eðlilegt. Loftslagið hefur verið
þannig að fólksfjölgunin er komin úr
einum milljarði upp í fjóra og hálfan.
Hvað gerist þegar sólin snýr aftur til
fyrra horfs? Sögulega séð hafa slík
hlýindaskeið verið stutt og endað
snögglega.
Kannanir Eddys hafa annað og
meira í för með sér því að sólin okkar
virðist rýrna hraðar en vísindamenn
gerðu áður ráð fyrir*. Eddy heldur
að rýrnunin sé áhrif af hægri en
sterkri sveifluhreyfingu — þegar
þyngdarafl sólarinnar lætur til sín
taka og hefúr varanleg áhrif á
þvermál hennar og breytir um leið
birtuútgeislun sólarinnar. Hann telur
að flöktandi breyting á rýrnun sólar-
innar sanni aðeins óstöðugleika þess-
arar stjörnu okkar.
Orkufljót sólar
Hluti af sólarorkunni framleiðist
því ekki eingöngu af kjarnorku-
sprengingum heldur af sveiflu-
hreyfíngu x ytra borði sólar, ef
kenning Eddys er rétt. í kjarnaofni
sólarinnar brjótast frumeindirnar úr
kjarna sínum og mynda rafeindafljót
sem streyma upp að yfirborðinu.
Rafeindir mynda alltaf rafsegulskaut
og vísindamenn halda að þessi
rafeindastraumar myndi segul-
„gorma’' sem flytji vaxandi rafeindir
upp á yfírborðið. Um leið og
„gormarnir” komast að yfirborði
sólar myndast sólblettir.
1980 fundu menn fyrst „fljót”
sólsegulkerfis undir yfirborði sólar.
Stjörnufræðingarnir Robert Howard
og BarryJ. LaBonte við Hale stjörnu-
rannsóknastöðina í Kaliforníu fundu
strauma sem byrja að mynda
„gorma” einu sinni á ellefu ára
fresti, gorma sem snúast um sjálfa sig
eins og rauðu og hvítu gormarnir á
rakaraskiltum. Eftir 22ja ára flakk að
miðbaug sólar hverfa þeir jafn-
leyndardómsfullt og þeir birtust.
*) Rannsóknir Eddys benda til þess að sólin
kulni eftir fimm milljarða ára.