Úrval - 01.01.1982, Side 14

12
ÚRVAL
Þessi fljðt virðast vera undirstaða
sólbletta því að sólblettir koma í ljós
milli 30 gráða norður og suður af
miðbaug sólar þegar fljótin koma
þangað.
Sólblettir birtast aldrei einn og
einn heldur tveir og tveir. Þeir em
dökkir og kaldari en yfirborðið um-
hverfis þá því að segulsvið þeirra
bælir heita gasið sem annars brýst
upp á yflrborðið. Þeir hverfa með
segulmögnuðu ,, flj ótunum ’ ’ og
virðast gleyptir af sólinni.
Veðurathuganir
í apríl 1980 sáu menn, í gegnum
Solar Max, að gífurlegur
,,gorm”sveipur kom frá yfirborði
sólar og stefndi beint að segulsviði
sem yfir honum var. Allt hófst þetta
með sólgosi sem var eitt hið öflugasta
sem menn höfðu séð.
Vel má vera að sólgosið hafi haft
varanleg áhrif á okkar hnött því að
það fór eins og eldingu væri skotið
með rafmögnuðum sólarvindi. Fyrstu
áhrifm vom röntgen geislar sem
komu inn í andrúmsloftið um það bil
átta mínútum eftir að þeir fóm frá
sólu og höfðu í för með sér útvarps-
tmflanir, truflun á sendingu gervi-
tungla, drauga á ratsjám og fleira.
Klukkustund eftir þetta kom
bylgja af hátíðniprótónum (vetnis-
kjarna) til jarðar. Á eftir fylgdu dagar
alls kyns skothríðar geislavirkni og
segulsviða. Þá birtust norðurljós,
símatmflanir og rafmagnsbilanir.
Sólargos hafa líka áhrif á ozonelagið í
andrúmslofti jarðar og opnar það fyrir
últrafjólubláum-geislum sem valda
húðkrabba.
Vísindamenn hafa lengi leitað að
sambandi milli sólbletta og veðurs.
En það er erfítt að finna sannanir því
að veðurfar jarðar er margbreytilegt.
Við vitum hins vegar að sólgos valda
hitabreytingu á loftslaginu. Það
hækkar. 1979 voru sólblettir í skráðu
hámarki og Skylab, fyrsta geimrann-
sóknastöð Bandaríkjamanna, brann
upp mörgum ámm áður en gert var
ráð fyrir að hún færi af braut sinni.
Undanfarin 22 ár hafa verið miklir
þurrkar á hálendi í Bandaríkjunum.
Er eitthvert samband milli þurrkanna
og 22 ára sólblettabilsins? Vísinda-
menn gmnar það en þeir em ekki
sannfærðir. Sumir segja að eldingar
og þmmur verði tíðari þegar út-
streymi sólar eykst, en eykur það
rigningu og úrfelli á jörðinni, vind-
hraðann eða skýjafarið? Menn greinir
á um svörin eins og menn greinir á
um geislavirkni sólar.
Það bendir þó allt til þess að áhrif
sólar á segulsvið jarðar breytist með
háloftastraumum. Milli 1976 og 1979
höfðu kaldir háloftastraumar þau
áhrif á veðurfar að það kólnaði til
muna í Austur-Bandaríkjunum. Þá
Sögðu sól-vísindamenn að sólblettum
fækkaði mun minna en gert hefði
verið ráð fyrir en þeir lém til sín taka
í vaxandi mæli 1979 og aldrei urðu
þeir fleiri en í mars 1980. Þá vom
næst flestir sólblettir skráðir frá því að
skráning þeirra hófst. Það var hlýtt