Úrval - 01.01.1982, Qupperneq 19

Karlar/konur: HINN MUNURINN
17
einstaklingunum ákveðið hlutverk
heldur gera þeim auðveldara að
gegnaþví.”
Hvernig má þetta gerast? Vísinda-
menn trúa því nú að hormónar breyti
uppbyggingu heilans. Komið hefur
fram munur á heilum karldýra og
kvendýra hjá ýmsum dýrategundum,
aðallega í undirstúkunni og sjón-
taugasviðinu sem eru nátengd
æxlunarkerfi líkamans. í þessum
hlutum heilans eru taugafrumur karl-
dýranna fleiri og stærri heldur en hjá
kvendýrunum.
Besta dæmið um samband heilans
og hormónanna hefur fundist hjá
söngfuglum. Vísindamennirnir
Fernando Nottebohm og Arthur
Arnold hjá Rockefeller háskóla
uppgötvuðu fyrir allmörgum árum
mismun á klösum heilakjarna eftir
því hvort var um að ræða kanarí karl-
eða kvenfugla. Kjarnarnir voru næst-
um f)órum sinnum stærri hjá karl-
fuglunum heldur en kvenfuglunum.
Þetta var greinilega skýringin á því
hvers vegna karlfuglarnir syngja en
kvenfuglarnir ekki. Söngurinn er
þýðingarmikið atriði þegar fuglarnir
para sig og Nottebohm sýndi fram á
að kjarnarnir stækkuðu og minnkuðu
eftir því hvort sá tími nálgaðist eða
fjarlægðist þegar fuglarnir para sig.
Þegar hann gaf fullorðnum kven-
fuglum testosterone tvöfaldaðist
stærð söngkjarnans í heilanum og
kvenfuglarnir fóru að syngja á borð
við karlana.
Heilamismunurinn
Margir vísindamenn eru nú
sannfærðir um að hormónarnir
ákveði kyn heilans hjá mörgum dýra-
tegundum með því að breyta upp-
byggingu taugafrumanna. En hvað
um mannskepnuna? Fram til þessa
hafa sannanimar aðeins verið óbeinar.
Árum saman hafa vísindamenn vitað
að andlegri starfsemi karla og kvenna
er stjórnað á ólíkan hátt. Heila-
starfsemi karla virðist vera aðskildari,
hinum ýmsu atriðum er annaðhvort
stjórnað frá vinstri eða hægri
helmingi heilans. Stjórnunin er sam-
tvinnaðri í heila kvennanna og sömu
starfsemi getur verið stjórnað að hluta
til úr báðum heilahelmingum. Þetta
kom fyrst fram þegar fólk með heila-
skemmdir var rannsakað. Læknar
veittu því athygli að körlum hætti
mun fremur en konum til þess að
missa mál við skemmdir í vinstri
heilahelmingi og eins gat sjón- og
rúmfræðihæfileikinn horfið ef hægri
heilahelmingur skaddaðist. Konur
misstu minna við svipaðar heila-
skemmdir, sama um hvorn heila-
helming var að ræða. Sumir vísinda-
menn halda því fram að þetta stafi af
því að starfsemi heilahelminganna sé
samtvinnaðri hjá konum. Konur
þroskast oftast fyrr en karlar en það
kann að hafa í för með sér að heila-
helmingarnir hafi minni tíma til þess
að þroskast hvor í Sína áttina, sérhæfast
og aðskiljast. Taugasambandið milli
heilahelminganna er meira og
kannski geta konur þess vegna