Börn og menning - 2024, Qupperneq 3

1
b&m
FRÁ ritstjóra
Síðasta haust fór formaður IBBY á Íslandi þess á
leit að ég tæki við ritstjórn Barna og menningar. Ég
þekktist boðið og að loknu frábæru samstarfi við
ritnefnd og annað lykilfólk er tölublað ársins 2024
komið í ykkar hendur, kæru lesendur.
Árið 2023 var orðið þröngt í búi hjá IBBY, sem
fjármagnar starfsemina með styrkjum og félags-
gjöldum, og varð þrautalendingin að ekkert tölublað
af Börnum og menningu kom út það árið. Stefnan
héðan af er að eitt veglegt blað komi út árlega og
samhliða því verði komið upp heimasíðu. Við erum
spennt fyrir breyttu fyrirkomulagi og vonum að
síðan verði vel sótt þegar þar að kemur.
Nokkuð hefur farið fyrir áhyggjum af bóklestri
barna á Íslandi eftir að niðurstöður síðustu PISA-
könnunar í lesskilningi voru birtar. Ef efla á yndis-
lestur meðal barna og ungmenna þurfa þau að hafa
aðgang að bókum sem vekja og viðhalda lestrar-
áhuga og þar kemur til kasta yfirvalda að styðja
við útgáfu frumsaminna og þýddra barnabóka og
tryggja gott framboð á skólabókasöfnum. Skömmu
áður en þetta er ritað var undirrituð viðstödd af-
hendingu Fjöruverðlaunanna þar sem Margrét
Tryggvadóttir var á meðal verðlaunahafa. Borgar-
stjóri Reykjavíkur er verndari verðlaunanna og nýtti
Margrét þakkarræðuna til að brýna borgaryfirvöld
til lestrarhvetjandi verka – og minnti sérstaklega á
leikskólana, enda væri það svo að ef börn væru farin
að elska bækur áður en þau lærðu að lesa væru þau
líklegri til að lesa sér til ánægju seinna.
Auk versnandi lesskilnings leiddi síðasta PISA-
könnun í ljós að samkennd hérlendra barna mælist
undir meðallagi OECD-ríkja. Þó að um tvær að-
skildar kannanir sé að ræða hafa niðurstöðurnar
vakið umræðu um samspil þessara þátta. Í bók-
lestri getur falist æfing í samkennd að því leyti að
bækur kynna okkur fyrir hugarheimi ólíkra persóna
og hvetja okkur til að setja sig í spor þeirra, en les-
skilningur þróast ekki í tómarúmi. Lestrarfærni og
-þjálfun efla lesskilning en önnur mikilvæg forsenda
hans er málskilningur sem vex og dafnar þegar for-
eldrar og aðrir fullorðnir ræða við börn dagsdaglega,
hvort sem umræðuefnið er skemmtileg bók eða eitt-
hvað allt annað. Leiksýningar og annað textaríkt
efni hjálpa einnig til við að þróa málskilning barna
og getu til túlkunar, sem aftur getur eflt lesskilning
og áhuga á bókum og öðru menningarefni – allt
helst þetta í hendur.
Þema blaðsins að þessu sinni eru þýðingar. Þess sér
stað í tveimur þemagreinum; Helga Ferdinands-
dóttir fjallar um barnabókaþýðingar á Íslandi með
áherslu á þýðingar úr norrænum málum og undir-
rituð skrifar um kynusla í múmínþýðingum. Um-
fjallanir um nýjar barna- og unglingabækur eru
átta, þar af þrjár um þýddar bækur. Þá skrifar María
Hjálmtýsdóttir pistil um íslenska barnabókasafnið
og Sigrún Klara Hannesdóttir fjallar um finnsku
barnabókastofnunina. Ennfremur er fjallað um leik-
sýninguna Fíasól gefst aldrei upp og Fréttir af IBBY
eru á sínum stað.
Það er von okkar, ritnefndar og ritstjóra, að sem
flest njóti þessa tölublaðs og eigi margar ánægju-
legar stundir í vændum yfir góðum bókum og öðru
gæðaefni.
Erla Elíasdóttir Völudóttir
Ljósmynd af höfundi: Sunna Ben