Börn og menning - 2024, Page 28

26
b&m
morran sé hvorki einvíð né beinlínis kvenhetja er
hún þögul og – þrátt fyrir ugginn sem hún vekur –
að miklu leyti valdalaus gagnvart eigin aðstæðum.
Hún hefst við í kulda og myrkri en þráir ljós og
hlýju. Til að svala þeirri þrá yrði hún að nálgast
aðrar verur, jafnvel verða hluti af einhvers konar
samfélagi, en það kann hún ekki og er því hafnað
af öllum sem hún mætir. Tilvist morrunnar á jaðri
múmíndalsins – og þar með hins siðmenntaða heims
sem sögupersónurnar þekkja – rímar sömuleiðis vel
við þekkt sjónarmið sem einnig er reifað í ritgerð
Kristínar Stellu, að í sögulegu samhengi hafi konur
löngum verið tengdar náttúrunni og hinu líkam-
lega á meðan karlar hafi verið tengdir við hið and-
lega og standi þar með nær siðmenningunni. Einnig
má segja að morran sé andstæða múmínmömmu,
sem stöðugt nærir aðrar persónur bókanna – bæði
bókstaflega og með þeirri hlýju og samkennd sem
einkennir hana. Að því leyti er múmínmamma öllu
dæmigerðari kvenpersóna en morran í sinni kulda-
legu einangrun.
Tikkatú er sömuleiðis óhefðbundin kvenpersóna, sé
miðað við það sem tíðkaðist á útgáfutíma bókanna
og langt fram eftir síðustu öld – stutthærð og stráks-
leg í fasi og býr ein í vita. Hún birtist fyrst í bókinni
Vetrarundur í Múmíndal og hjálpar þar múmínsnáð-
anum að fóta sig í frosti og snjó þegar hann vaknar
óvænt úr dvala um miðjan vetur. Þannig er Tikka-
tú í nánum tengslum við náttúruna, en þó með
öðrum hætti en morran enda nær hún ólíkt henni
að mynda tengsl við aðrar persónur bókanna.
Á undan eigin samtíð
Umbreyting Tikkatú í Togga kom tiltölulega seint
inn í þýðingasögu múmínálfanna, birtist aðeins í
stuttri myndabók eftir því sem greinarhöfundur
kemst næst og varð því að lítt áberandi fráviki sem
ekki dró dilk á eftir sér. Morran af röngu kyni var
hins vegar orðin rótgróin í persónugalleríi Múmín-
dalsins og nágrennis þegar kom að hinni síðbúnu
leiðréttingu og ekki ólíklegt að rangkynjun um langt
skeið hafi haft áhrif á upplifun lesenda af henni.
Stutt netleit leiðir í ljós að nafnið Morri hefur verið
gefið bæði íslenskum hestum og fjárhundum og má
velta því fyrir sér hvort Morra hefði einnig orðið
gæludýranafn, hefði það festst í sessi frá upphafi
© Tove Jansson (1962) Moomin Characters ™