Skógræktarritið - 15.12.1998, Blaðsíða 113

Tulasnellales -
Vaxhimnubálkur
Tulasnellaceae -
Vaxhimnuætt
Tulasnella violea - Fjóluvaxhimna.
Myndar ofurþunnt vax- eða
mjölkennt lag á fúafauskum lauf-
og barrtrjáa, og líka á gömlum
skinn- eða borusveppum. í raka
er þessi himna gráfjóluþlá, en í
þurrki rósrauðleit. |Mynd: B&K II,
33, R&H, 66j
Hér aðeins fundinn á gömlu sýni af
purpuraskinna, í Botanisk Museum,
Kaupmannahöfn, sem Ólafur Davíðsson
safnaði í Hálsskógi árið 1900. (Sjá bréf
Henning Knudsen, dags. 18. 11. 1991).
|Ekki fyrr getið á prenti héðan|.
Vanfönungar
(Aphyllophoroid fungi)
Ymsir kólfsveppabálkar, sem
ekki falla undir hina hefðbundnu
flokka, hlaupsveppi, belgsveppi
eða hattsveppi, hafa verið samein-
aðir undir þessu nafni, án þess þó
að hafa nein sérstök sameiginleg
einkenni. Er smám saman verið að
skipta flokknum upp, og mun
hann því hverfa úr kerfinu innan
tíðar. Þekktasti vanfönungurinn er
kantarellan (Cantharellus ábarius).
sem vex á jarðvegi í skógum, og er
afar vinsæll matsveppur.
Aldin vanfönunga eru með
ýmsu lagi, og voru þeir fyrrum
flokkaðir í ættir og kvíslir eftir því,
en nú er það ekki talin raunhæf
undirstaða flokkunar, heldureru
vefgerð og önnur smásæ ein-
kenni oftast lögð til grundvallar.
Kylfusveppir (Clavariaceous
fungi) hafa kylfu- eða kórallaga
aldin, og vaxa flestir á jarðvegi.
Um þá er ekki fjallað hér. Mikill
meiri hluti vanfönunga lifi.r þó á
trjám eða timbri, og hefur brjósk-
eða leðurkennd aldin, sem oft
eru nokkuð varanleg, og geta orð-
ið margra ára gömul. Aldinlögun
þeirra er í stórum dráttum tvenns
konar: annars vegar skán- eða
skóflaga og aðlægt eða samvaxið
undirlaginu, en hins vegar skel-
eða hóflaga, rísandi lárétt út frá
því. Yfirborð skóflaga flokksins er
vanalega slétt eða vörtótt, en
skellaga aldin hafa oftast holur
(borur), rif eða brodda neðan á
aldininu, til að auka yfirborð hins
gróbæra hluta þess. Eftirþessari
aldinlögun er viðarbúandi van-
fönungum oft skipt í tvo flokka:
barksveppi og borusveppi.
Barksveppir
(Corticiaceus fungi)
Fyrrum töldust allir skóflaga
vanfönungar, með sléttum eða
vörtóttum gróbeði til kvíslarinnar
Cortiáum og s'fðar ættarinnar
Cortiáaceae í víðri merkingu, en nú
hefur þeim verið skipt í nokkra
bálka og allmargar ættir. Hér
verða tegundirnar flokkaðar í
bálka og ættir, en þar sem útlits-
munur þeirra er oft lítill sem eng-
inn verður fáum þeirra lýst.
Aleurodiscales -
Diskberkingabálkur
Corticiaceae -
Barksveppsætt
Cytidia salicina - Blóðberkja,
blóðskceni.
Myndar blóð- eða dumbrauðar
skellur, með hnökróttu yfirborði,
0,5-2 cm í þvm., sem eru hálf-
hlaupkenndar í raka, en harðar f
þurrki. [aðarinn ljós að neðan og
brettist upp með aldri. Auðþekkt-
ur á lit og undirlagi. (6. mynd)
Vex hér aðeins á gulvíði, á rökum eða
skuggsælum stöðum. Fundinn á nokkr-
um stöðum norðan- og sunnanlands.
Hyphodermatales -
Berkingabálkur
Chaetoporellaceae
Hyphodontia sambuci - Yllis-
berkja (samnefni: Lyomyces sambuá).
Myndar örþunnt, kalkhvftt
hrúður á birkisprekum f skógum.
Erlendis einkum á ylli (Sambu-
cus). Fundinn á Akureyri og í
Fnjóskadal. |Mynd: B&K 11,139)
Hyphodontia subalutacea (Grandinia
subalutacea) (tannberkingur) myndar ör-
þunnt, hvítt eða brúnleitt, oft smátennt
hrúður á birkisprekum. Aðeins fundinn í
Norðtunguskógi vestanlands. |Mynd:
B&K II, 86]
Hyphodermataceae -
Berkingaætt
Basidioradulum radula - Brodd-
berkingur, Skrápsveppur (samnefni:
Hyphoderma radula, Radulum radula,
Radulum orbiculare).
Þessi sveppur er sérstæður að
6. mynd. Blóðberkja tCytidia salicina) á
gulvíði í Grundarreit, Eyjafirði, 1997.
Ljósm. Guðríður Gyða Eyjólfsdóttir.
SKÓGRÆKTARRITIÐ 1998