Ný menntamál - 01.06.1994, Side 9

fram á að nemendum með sérþarfir sem eru í bekknum
og hingað til hafa notið stuðnings sérkennara þar verði
nú kennt utan bekkjar. Hann rökstyður mál sitt með
því að ekki hafi verið skorið af sérkennslunni og því sé
eðlilegt að sérkennarinn taki „sína“ nemendur af
höndum hans enda hljóti þeir að fá miklu betri kennslu
í ró og næði einir og sér heldur en inni í erfiðum bekk.
Ef fleiri kennarar gera slíkt hið sama verður sérkennar-
inn innlyksa með nemendur sem ekki er hægt að styðja
lengur inni í almennum bekk og fá nú kennslu í sér-
hópi, stundum í öllum greinum. Oft ná nemendur mun
betri árangri í litlum hópi heldur en inni í stórum bekk,
en ef ekkert er að gert hefur slíkt fyrirkomulag til-
hneigingu til þess að festast í sessi og líkur minnka á því
að nemendurnir komist aftur í sinn bekk. Sérkennslu-
stofan verður smám saman þeirra heimastofa, þeir
missa viðmiðunina við stóra hópinn og nemendur þar
missa þann viðbótarstuðning sem þeir fengu hjá sér-
kennaranum meðan hann vann inni í bekknum.
Það eru ekki bara nemendur sem einangrast heldur
minnkar samstarf sérkennara við almenna kennara og
sérkennarinn glatar þeirri yfirsýn sem hann þarf nauð-
synlega að hafa til að sinna mikilvægustu þörfunum í
skólanum. Niðurskurður fjármagns á fræðsluskrifstof-
um dregur ennfremur úr ráðgjöf sálfræðinga og
kennslufræðinga til skólanna og því situr sérkennarinn
oft einn með vaxandi hóp erfiðra nemenda. Við slíkar
aðstæður er auðvelt að gera mistök í viðkvæmum mál-
um einstaklinga.
Margir bundu vonir við að sparnaður í skólamálum
leiddi til betri kennslu vegna þess að menntaðir kenn-
arar yrðu hlutfallslega fleiri í hverjum skóla og yfir-
vinna minnkaði.11 En ýmsar rannsóknir segja okkur að
vilji kennara til þess að þróa starf sitt og bæta mótist
mjög af samskiptum og samheldni á vinnustað og þeirri
hvatningu og stuðningi sem kennurum finnist þeir fá,
ekki síst frá þeim sem þeir þiggja starfið af.12 Viðhorf
skólastjórnenda, launagreiðenda og yfirvalda mennta-
mála til kennslu getur þannig haft afgerandi áhrif á
viðhorf kennara sjálfra til starfsins og hvernig það er
unnið. Meðan kennurum finnst starfið vanvirt má telja
ólíklegt að unnt verði að blása þeim eldmóði í hjarta
svo að þeir leggi á sig umbætur nema full greiðsla fyrir
vinnuna sé tryggð fyrirfram.13 Á marga kennara hefur
einnig lagst aukaálag vegna félagslegra vandkvæða
fleiri nemenda en áður sem leiðir af þrengri fjárhag
fjölskyldna.
Á sama tíma og sparað er í rekstri skólanna eru
gerðar kröfur til þeirra um að sinna nýjum krefjandi
verkefnum m.a. fötluðum nemendum sem hingað til
hafa verið í sérskólum. Hvernig má bregðast við? Hér
verður einungis fjallað stuttlega um þrjá þætti, breyt-
ingar á skipulagi og starfsháttum skólanna, stuðning
við skóla og kennara og samstarf við foreldra.
( )
Breytingar á skipulagi og
starfsháttum grunnskóla
Þegar kröfur koma um ný verkefni eða þegar bregð-
ast á við skertum fjárveitingum þarf að vera hægt að
prófa annars konar og hagkvæmari starfshætti. Dæmi
um slíkt er að kennarar, nemendur og foreldrar hjálp-
ist meira að við að ná sameiginlegum markmiðum.
Samvinna af þessu tagi gæti hentað vel til þess að ná því
markmiði að veita öllum nemendum nauðsynlegan
stuðning án þess að þurfa að skipta þeim í hópa til
langframa í samræmi við námsgetu.
Til þess að fá nauðsynlegt ráðrúm til samstarfs þurfa
kennarar einnig að lengja viðverutíma sinn í skólanum
umfram þá kennslu og þann fundatíma sem þeir sinna
nú. Skólastjórn þyrfti að hafa vald á að skipuleggja
starf kennaranna í auknum mæli og með hliðsjón af
skólanámskránni. Á móti auknu valdi skólastjórnar
má hugsa sér að ráðningartími hennar sé tímabundinn
eða með uppsagnarfresti og einnig að skólanefnd, með
stefnumótandi hlutverk, þar sem foreldrar eru í meiri-
hluta, starfi við hvern skóla, líka í Reykjavík. Kennar-
ar og skólastjórar ættu að hafa forgöngu um skipulags-
og starfsháttabreytingar af þessu tagi því að sú launa-
hækkun sem óhjákvæmilega fylgdi í kjölfarið mundi
borga sig á fáum árum í hagkvæmari og betri skóla og
miklum sparnaði fyrir fjölskyldur nemenda.
Róttækar aðgerðir eru víða nauðsynlegar til þess að
skólar megni að sinna fötluðum nemendum við núver-
andi aðstæður. Eitt grundvallaratriði er að starfsfólk
skólans sé frá upphafi reiðubúið til þess að taka ábyrgð
á öllum nemendunum, en þeir séu ekki gerðir að sér-
eign eins eða fárra kennara sem taldir eru sérfræðingar
í málinu. Skólinn þarf jafnframt að endurhugsa náms-
efni og kennsluhætti þannig að tryggt sé að allir nem-
endur, einnig þeir fötluðu, geti unnið í samræmi við
aðalnámskrá grunnskóla. Ennfremur þarf starfsfólkið
að vera reiðubúið til þess að vinna saman og með
foreldrum að því að fyrirbyggja vandamál í stað þess að
bíða þess að nemendur brjóti reglur og vísa þeim síðan
úr skóla eins og allt of algengt er. Allt er þetta er
spurning um viðhorf og vilja fremur en peninga.
Kennarar þurfa að kynnast því í grunnnámi sínu að
kennsla barna með sérþarfir sé ekki verkefni sérkenn-
ara einna heldur fyrst og fremst allra almennra bekkj-
arkennara og sérgreinakennara. Þeir búi sig því undir
að taka ábyrgð á fjölbreyttum þörfum nemenda sinna.
Stuðningur við skóla og kennara
Stuðningur, eða jafnvel bara tilboð um stuðning,
9