Kristilegt skólablað - 01.09.1959, Blaðsíða 7

með dögun í augum. Það horfir ekki með lotningu
yfir þau afrek sögunnar, sem það kynnist í skóla-
bókum sínum, yfir sigra tækninnar, stórvirki fyr-
irfarandi kynslóða í vísindum og þjóðfélagsumbót-
um. Ungi maðurinn, sem aðallega talar fyrir munn
þessa fólks, horfir „reiSur um öxl“, beiskja og
gremja lýsir sér í öllu tali hans og atferli. Heim-
urinn, sem hann lifir i, er vondur, mennirnir flest-
ir auvirðilegir, grimmd, kalt og útreiknað misk-
unnarleysi, einkennir tilveruna eða grátt tilgangs-
leysi. Lífið er hermdargjöf, dauðinn meiningar-
laus, líknarlaus andstyggð. Hinn skerandi jass-
glymur, sem bylur í eyrum milli þátta, og saxó-
fónrokur hins beiska, unga inanns, missa ekki
marks um það að gefa til kynna, hvað fyrir höf-
undi vakir: Þetta er hugarfar og lífsstaða æsku-
mannsins á jassöld. Hinn tómi, gjallandi, takt-
hraði, yfirspennti málmglymur jassins er eins og
skerandi vein úr þeim undirdjúpum fordæmdra,
þar sem öll gleði er glötuð, öll von útdauð, ekkert
eftir nema glamrandi, geggjuð háreysti, þar sem
hver tjáning er sem háðsmerki yfir eðlilegum,
lífslægum fögnuði og sannri fegurð.
Þetta leikrit er útlent. Það hefur verið framandi
í augum margra reykvíkskra áhorfenda. Og ég efa,
að þorri hérlendra leikhúsgesta hafi notið þess eða
skilið það. Hvað er að þessum unga manni? spurði
fólk. Hann er vitlaus, sögðu margir. Og það er
ekkert varið í að sjá brjáLaðan mann, hvorki á leik-
sviði né annars staðar.
Reyndar var þetta sannara en fólk varaði sig á.
Ungi maðurinn var ekki vitlaus í venjulegum
skilningi. Hann var trúlaus. Trúleysi er vitleysi,
geggjun. En venjulega þykir það fín veiki. Þarna
birtist trúleysið í þeirri hispurslausu nekt, að brjál-
semin duldist ekki. Hún kom fram i öllum sínum
æðislega óhrjáleik, sínu glórulausa helmyrkri.
Tæplega er þessi ungi fulltrúi evrópskrar æsku
fjarri bylgjulengd tilfinningalífsins hjá mörgu
ungu fólki hér á landi. Hvað mundi hinn ungi
og gáfaði þýðandi þess segja um það? Og hvað
mundu ýmis önnur ung skáld hérlend segja um
það? Hvaða vitni bera yngstu bókmenntirnar í
þvi tilliti? Hvað segir t. d. þetta ljóð:
„Nóttin nær ekki aS gráta yfir börnum
sínum er þau krossfesta hamíngju sína
undir jökulrótum dollarans og fálma
máttvana höndum eftir fölsku götuljósi
andlit únglíngsins er afmynduS gríma
sem keppist viS aS hláSa stíflu fyrir
tœra uppsprettuna
jafnvel nóttin nær ekki aS gráta þegar
ekkert er lengur eftir nema nakiS and-
lit guggiS af vonleysi sviplaust af til-
gangsleysi
er gríman fellur aS lokinni sýningu.“
(Jón frú Pálmholti).
III.
Hvað er að? Hvað hefur gerzt? Hvað vantar
unga fólkið? Hvað er það, sem því gremst? Hvers
vegna horfir það um öxl í beiskri reiði?
Hvað veldur því, að andlit unglingsins er gugg-
ið af vonleysi, sviplaust af tilgangsleysi, hamingja
hans krossfest, hin tæra uppspretta stífluð?
Ekki getur lífskjörum verið um að kenna, eða
hvað? Alltjent er það víst, að lífskjör eru betri
hér á landi nú en nokkru sinni fyrr. Ungt fólk
nýtur betri kosta um öll ytri efni en jafnvel okk-
ur, sem erum miðaldra, hefði getað dreymt um.
Almúgaunglingur á 6. tugi þessarar aldar á betri
daga en höfðingjabarn um aldamót, býr í betri
híbýlum, klæðist betri fötum, hefur betra fæði og
hefur miklu minni hugmynd um, að nokkuð þurfi
fyrir þessu að hafa, en yfirstéttaræska fyrir hálfri
öld. Kotbóndasonur og verkamannsdóttir eiga
miklu rýmri kosti á skólagöngu nú en millistéttar-
unglingar þá.
Hvað er að? Hvað er að unga manninum í leik-
ritinu, sem auðsjáanlega er fulltrúi kynslóðar sinn-
ar, samtíðarmaðurinn ungi í spegli, einnig hinn
ungi samtíðarmaður Islands, — máske í spegli,
sem stækkar vissa drætti og raskar hlutföllum
nokkuð, en birtir sanna mynd allt um það, ef til
vill sannari en fyrirmyndin sjálf gerir sér grein
fyrir?
IV.
Nýlega hefur formaður Félags íslenzkra rithöf-
unda, Stefán Júlíusson, sagt í útvarpserindi: „Eldri
kynslóðin hefur alið gjörvulega kynslóð, en það er
sitt hvað gæfa og gjörvuleiki. Engin kynslóS hefur
minni skuld aS gjalda hinni eldri í andlegum efn-
um og siSgœSisarfi en sú, sem nú er aS komast á
þroskaár“ (leturbreyting hér).
KRISTILEGT SKÖLABLAÐ
5