V. alþjóðamótið, Vestmannaeyjum - 28.05.1985, Blaðsíða 18

Frjálsíþróttamót nýafstaölð um Hvítasunnuhelgi.
timbrið í hana að gjöf frá Ólafi kon-
ungi Tryggvasyni. Timbrinu var
skipað upp á Hörgareyri, þar sem
áður hafa sennilega veriö hof heið-
inna manna.
Vestmannaeyjar voru í eign bænda
fram á 12. öld en komust þá í eigu
Skálholtsstóls og síðar lögðust þær
undir konung.
Einn átakanlegastur atburður í
sögu Vestmannaeyja er Tyrkjaránið
svonefnda. 16. júlí 1627 komu þang-
aö sjóræningar frá Alsír (sem al-
þýða manna kallaði Tyrkja) á þrem-
ur skipum. Þeir gengu á land og
réðust á fólk, misþyrmdu því og
dráþu 34 íbúa eyjarinnar. En meiri-
hluta eyjarskeggja ráku þeir saman
í hnapp, bundu á höndum og fótum
og fluttu í skip sín, samtals um 250
manns.
Sjóræningarnir fóru um alla eyjuna,
rændu og eyðilögðu allt sem hönd
á festi. Kirkjuna brenndu þeir áður
en þeir fóru á brott meö ránsfeng
sinn. Nokkrir eyjarskeggjar komust
þó undan með því að fela sig í klett-
um og hellum.
Fáeinir þeirra íslendinga er her-
teknir voru, voru keyptir lausir aftur
og komust heim til fósturjarðarinn-
ar á ný. Ýmis örnefni eru í Eyjum frá
þessum atburðum. í Vestmanna-
eyjum voru tveir prestar er þessir
atburðir gerðust, Jón Þorsteinsson
og Ólafur Egilsson. Séra Jón var
drepinn og var síðan nefndur Jón
píslarvottur, en Ólafur var hertekinn
og fluttur til Alsír. Ári síðar var hann
þó látinn laus og kom þá aftur til
Eyja. Jón og Ólafur eru báðir kunnir
fyrir ritstörf. Jón var sálmaskáld, en
Ólafur skrifaði ferðasöguna suður
til Alsír og er þaö ein besta heimild
um þessa atburði.
Ýmis örnefni í Eyjum minna á þessa
atburði svo sem Ræningjatangi og
Ræningjaflöt.
Eftir þessa hörmungar voru varnar-
virki reist í Vestmannaeyjum og
kölluö Skans. Vísir aö slíkum virkj-
um mun raunar hafa verið til frá
eldri tímum, og þá reist til að halda
enskum kaupmönnum í skefjum,
en þeir sóttust eftir að versla við
eyjarskeggja í fullri óþökk stjórn-
valda. Á Skansinum var geymdur
vopnabúnaöur og þar var varömaö-
ur. Annar varömaður var hafður á
Helgafelli til þess að fylgjast með
skipaferðum.
Um miðja nítjándu öld var nokkuö
um það að þeir íslendingar er höföu
tekiö mormónatrú söfnuðust
saman í Vestmannaeyjum áöur en
þeir færu vestur um haf til fyrir-
heitna landsins í Utah. Þeir höfðu
bækistöö í Vestmannaeyjum og
voru menn skírðir til hinnar nýju
trúar í Mormónalóni, en það var á
Ræningjatanga þar sem sjóræn-
ingarnir gengu á land forðum, áður
en þurrkuðu púður sitt á Ræningja-
flöt.
3. Mannlíf í Eyjum.
Fyrstu heimildir um íbúafjölda í Eyj-
um eru í Jarðabók Árna Magnús-
sonar. Þar eru íbúar taldir 318 árið
1703.
En íbúum fækkaði á 18. öld og voru
aðeins um 173 um aldamótin 1800.
Hér verður stiklað á nokkrum tölum
um íbúafjölda:
1800 ....................... 173
1900 ....................... 257
1925 ..................... 3.184
1950 ..................... 3.726
1960 ..................... 4.675
1970 ..................... 5.179
1975 ..................... 4.467
1980 ..................... 4.718
1983 ..................... 4.743
Þessar tölur bera það greinilega
með sér að stóra stökkið í fjölgun
íbúa kemur á fyrsta fjórðungi aldar-
innar með vélbátaútgerðinni. Hún
hófst upp úr 1906 og hefur verið sá
grundvöllur sem athafnahlíf í Vest-
mannaeyjum hefur byggt á, enda
hafa Vestmannaeyjar löngum síðan
verið stærsta verstöð landsins.
Þá má einnig lesa áhrif eldgossins.
Meðan gosið stóð yfir voru ekki
aðrir menn í Eyjum en þeir sem
unnu að björgunar- og varðveislu-
störfum ýmiskonar. En gosinu var
ekki fyrr lokið en menn flykktust til
Eyja aftur og fóru að byggja upp að
nýju. íbúafjöldinn komst fljótlega í
svipað horf og verið hafði fyrir gos,
en þó nokkru lægri og hefur haldist
í því horfi síðan. Sem dæmi um hlut
Vestmannaeyinga í þjóðarfram-
leiðslunni má nefna að árið 1971
bárust á land í Eyjum 104 þúsund
tonn af fiski og var þaö rúm 15% af
heildarafla landsmanna, en íbúa-
fjöldi í Eyjum var þá 2,5% lands-
manna.
Vestmannaeyjar hafa verið sérstök
sýsla frá árinu 1609. Þær fengu
kaupstaöaréttindi 1787, ári síðar en
Reykjavík, en þau voru tekin aftur
20 árum síðar. En áriö 1918 fengu
Vestmannaeyjar kaupstaöarrrétt-
indi á ný og hafa haldiö þeim síðan.
Mikilir erfiðleikar voru löngum á
öflun drykkjarvatns i Vestmanna-
eyjum. Reynt var að bora eftir vatni
en ekki báru þær tilraunir árangur.
Eyjarskeggjar uröu því aö notast við
rigningarvatn sem safnað var af
16