Alþýðublaðið - 06.05.1926, Blaðsíða 2

ALÞÝÐUBLAÐID
ÍLÞÝ3UBL&ÐIÐ
kemur út a hverjum virkum. degi.
Afgreiðsla í Alþýðuhúsinu við
Hveríisgöíu 8 opin írá kl. 9 árd.
tii ki. 7 síðd.
Skriistofa á sama stað opin kl.
ð'/a—10' 2 árd. og kl. 8—9 siðd.
Símar: 988 (afgreiðslan) og 1294
(skrifstoían).
Verðlag: Áskriftarvérö kr. 1,00 á
mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15
hver mm. eindálka.
Prentsmiðja: Alþýðuprentsmiðjan
(í sama húsi, sömu simar).
Koladeilan mikla.
Með námaverkfallinu i Eng-
¦landi er hafinn sá leikur, er get-
ur oröið bæði ægilegur og afleið-
ingaríkur. Að hér er alvara á ferð-
um, sést bezt á því, að hið mikla
samúðarverkfaJl, er m. a. teppir"
allar samgöngur, kom svo fljótt.
Breikif verkamenn hafa að þessu
haft orð á sér fyrir að vera þolin-
móðir og rasa ekki fyrir ráð fram.
Nú skiija þeir, að alvara er á ferð-
um, og hlífa sér ekki.
Þessi mikla deila kemur raunar
engiím á óvart. f ágústmánuði
í fyrra lá við sjálft, að til skarar
skriöi. En þó varð vandræðum af-
stýrt í 'þ'aö sinn. Var málinu skot-
iö á -frest í bili, en sá frestur
var útrunninn 1. maí í ár. Og
nú er stonnurinn skollinn á.
Bráðabirgðasættir þær, . er á
komust í fyrra, gengu, eins og
kunnugt er, út á það, að ríkið
skyldi greiða námaeigendum
íekjuhalianh, sem af rekstrinum
hlytist. Það verður dýrt spaug
fyrir gjafdþegna Bretlands. Tal-
að er um, að ríkisstyrkur þessi
fari fram úr 20 'millj. sterlings-
puridá á hinum umsamda tíma.
Jafnhiiða þessum samningum
var skipuð- nefnd til að rannsaka
þétta vandræðamál og-koma fram
með tillögur til endurbóta. Sú
nefnd hefir nú lokið störfum sín-
um, en svo virðist, sem tillögur
hennar hafi lítið inni aö halda
annað e.n þetta vel þekta óskaráð
alira atvinnurekenda: að lengja
vinnutímann og lækka kaupið.
Það er að segja: Þegár einhver at-
vinnugrein vegna úreltra vinnu-
aðferða og óhæfs fyrirkomulags
geíur ekki borgað sig lengur, þá
á verkamönnum að svíða fyrir
það. Þeir verða að borga brúsann.
Það er borgaralegur hugsunar-
háttur bæði í Englandi og annars
staðar. En þeir tímar eru löngu
liönir, er verkamenn létu fara með
sig eins og ómælandi dýr.
Verkamenn á Englandi ' hafa
lengi barist - fyrir þjóðnýtingu
kolanámanna. Á það hefir nefndin
aö sjáifsögðu ekki getað faliist.
Hins vegar eru frá hálfu verk-
lýðssambandsins brezka komnar
fram tillögur til viöreisnar iðnaö-
inum. Pessar tillögur ganga ekki
einungis út á þjóðnýtingu nárn-
anna, heldur er þar jafnframt gert
ráð fyrir, að fyrirkomulaginu
verði breytt frá rótum, — atvinnu-
grein þessi bygö á öðrum grund-
velli en nú á sér stað. Tillögur
þessar hafa ekki veriö teknar til
gceina, og svo er barátían hafin,
— þetta stríð, sem brezkum verka-
mönnum hefir virzt óh akvæmilegt
og sjálfsagt verður einhver sú
harðasta kaupdeila,. er sögur fara
af.
Ekki er rétt að lita á þessa kola-
deilu sem einstæðan viðburð. Hún
verður að sjást. ,í samhengi við at-
vinnulíf Breta yfirleitt. Hér er ekki
að eins um að ræða nokkra aura
meira eða minna á klukkustund.
- Bretland er, eins og allir vita,
fyrst og fremst iðnaðarland, og
kolaframleiðslan. hefir lengi verið
hyrningarsteinn undir atvinnulífi
ríkisins. Síðan heimsstyrjöklinni
lauk, hefir þessi atvinnugrein átt
næsta örðugt uppdráttar. Flestar
námur hafa verið reknar með tapi.
En um leið og námureksturinn er
kominn á heljarþrömina, er alt at-
vinnulíf Breta í kreppu. Þar dreg-
ur hver annan á eftir sér, og
kreppur og kaupdeifur eru fyrir-
sjáaniegar einnig í öðrum at-
vinnugreinum.
Fyrir brezkan iðnað eru fram-
tíðarhorfurnar engan veginn
glæsilegar sem stendur. Af hálfu
verkamanna sjálfra hafa jafnvel
heyrst raddir á mótí tillögum
verklýðssambandsins- um þjóð-
nýtingu námanna. Hefir því verið
haldið fram, að ef tillögum þess-
um yrði fram fylgt, þá tækju
værkamenn of mikla ábyrgð á
framtíð kolaiðnaðarins. En sú
framtíð er. alt annað en björt.
Engin ])jóðnýting eða ríkisrekstur
kemur að hakli til iengdar, ef
markaðirnir bregðast. Og þannig
er því fariö. Sé litið á útflutning
kola frá Bretlandi nú og fyrir
stríðið, sést, að hann minkar óð-
um. Að því er Frakkland, Holland
og Suður-Ameríku snertir, stendur
hann hér um bil í stað. En til
Rússlands, Þýzkalands, ítalíu og
Norourlanda er hann svo miklu
minni nú en fyrr, að milljónum
smálesta nemur. Ástæðurnar eru
margár. Rússar og Þjóðverjar
geta ekki keypt og reyna því á
alJar lundir að bjarga sér sjálfir.
Auk þess ryðja .,hvítukolin" (raf-
magnið) sér meira og meira til
rúms á kostnað hinna svörtu.
Þar tapast markaðir, sem aldrei
verða aftur unnir. Sama er að
segja með tilliti til hinnar sívax-
andi oliunotkunar i skipum í staÖ
kola. (Frh.)
Neðri deild.
Rýmkun landhelghmaí o. fl.
Þingsái.till. P. Ott. um samn-
ingaiilraunir viö Breta um rýmk-
un landhelginnar var þar fyrst
á dagskrá. Mintust ræðumenn á,
að Bjarni Sæmundsson náttúru-
frceðingur myndi geta látið í. té
visindalegar sannanir fyrir nauð-
syn málsins vegna fiskveiðanna
í framtíðinni. Jón Baldv. vakti at-
hygli á, að óvíst sé, hvort nóg
væri að semja við Englendinga
eina, en.þá gæti komið til máte,
að freista að hafa gagn af milli-
göngu Þjóðabandalagsins. Ávinn-
ingurinn væri mikill, ef samkomu-
lag næðist, jafnvel þótt að eins
væri um friöun helztu bátamiða,
og þegar vísirídalegar sannanir
væru lagðar fram fyrir nauðsyn-
inni á friðuðum svæðum vegna
ungfiskjarins, þá yrði það mál
e. t. v. auðsóttara en samþykt á
útfærslu landhelginnar alls staðar
umhverfis landið. Þá benti hann
á, að Englendingar hafa friðað
slík svæði hjá sér fyrir veiðum
sinna ¦ eigin togara, og ef íslend-
ingar gerðu slíkt hið sama, myndi
það sýna öörum þjóðum bezt, að
hér sé áhygi a málinu. Ól. Th.
vildi, að reynt væri að vinna fylgi
útgerðarmannanná ensku við mái-
ið, með því að sýna þeim fram
á nauðsyn og gagnsemi friðun-
ar, en J. Baldv. bjöst við, að auð-