Alþýðublaðið - 06.05.1926, Blaðsíða 2

2 ' ALÞÝÐUBLAÐID
i áLÞÝPUiLAÐIÐ
< kemur út ú hverjum vi-rkum degi.
J Afgreiðsla i Alþýðulmsinu við
j Hveríisgötu 8 opin frá kl. 9 árd.
i tii kl. 7 síðd.
< Skriístofa á sama stað opin kl.
í 9 ' o— 10’3 árd. og ki. 8 — 9 síðd.
j Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294
< (skrifstolan).
j Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,00 á
Ímánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15
hver mm. eindálka.
< Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
| (i sama húsi, sömu símar).
Koladeilan mikla.
Meö námaverkfal.linu í Eng-
lancli er hafinn sá leikur, er get-
ur orðiö bæði ægilegur og afleið-
ingaríkur. Að hér er alvara á ferð-
rrni, sést be.zt á jrví, að hið mikla
samúðarverkfall, er m. a. teppir
allar samgöngur, koni svo fljótt.
Brezkir verkamenn hafa að [tessti
haft orð á sér fyrir að vera [rolin-
móoir og rasa ekki fyrir ráð fram.
Nú skilja peir, aö alvara er á ferð-
um, og hiífa sér ekki.
Þessi mikla deila kemur raunar
engum á óvart. 1 ágústmánuði
í fyrra lá við sjáift, að tii skarar
skriöi. En þó varð vanciræðum af-
stýrt í það sinn. Var málinu skot-
ið á frest í bili, en sá frestur
var útrunninn 1. maí í ár. Og
nú er stormurinn skollinn á.
Bráöabirgðasættir Jrær, er á
komust í fyrra, gengu, eins og
kunnugt er, út á það, að ríkið
skyldi greiða námaeigendum
íekjuhaliann, sem af rekstrinum
hlytist. Það verður dýrt spaug
fyrir gjaldþegna Bretlands. Tal-
að er um, að ríkisstyrkur þessi
fnri frnm úr 20 "millj. sterlings-
purida á hinúm umsamda tíma.
Jafnhliða þessum samningum
var skipuð- nefrid tii að rannsaka
þetta vandræðamál og- koma fram
með tiliögur til endurbóta. Sú
néfnd hefir nú lokiö störfum sín-
um, en svo virðist, sem tillögur
hennar hafi lítiö inni að halda
annáð en þetta vel þekta óskaráð
alira atvinnurekénda: að leng-ja
Vinnutimann og lækka kaupið.
Tað er að segja: Þegar einhver at-
vinnugrein vegna úreltra vinnu-
aðferða og óhæfs fyrirkomulags
getui' ekki borgað sig lengur, þá
á verkamönnum að svíða fyrir
það. Þeir verða að borga brúsann.
Það er borgaralegur hugsunar-
háttur bæði í Englandi og annars
staöar. En [teir tímar eru löngu
liðnir, er verkamenn létu fara með
sig eins og ómælandi dýr.
Verkamenn á Englandi hafa
iengi barist ■ fyrir þjóðnýtingu
koianámanna. Á það hefir nefndin
aö sjálfsögðu ekki getað fallist.
Hins vegar eru frá hálfu verk-
lýðssambandsins brezka komnar
fram tillögur til viðreisnar iðnað-
inum. Þessar tillögur ganga ekki
einungis út á þjóðnýtingu nám-
anna, heldur er þar jafnframt gert
ráð fyrir, að fyrirkomulaginu
verði breytt frá rótum, — atvinnu-
grein [ressi bygö á öðrum grund-
velli en nú á sér stað. Tillögur
þessar hafa ekki verið teknar til
greina, og svo er baráttan hafin,
— þetta stríð, sem brezkum verka-
mönnum hefir virzt óh akvæmilegt
og sjáifsagt verður einhver sú
harðasta kaupdeila, er sögur fara
af.
Ekki ér rétt að lita á þessa kola-
deilu sem einstæðan viðburð. Hún
verður að sjást í samhengi við at-
vinnuiíf Breta yfirleitt. Hér er ekki
að eins um að ræða nokkra aura
meira eða minna á klukkustund.
Bretland er, eins og allir vita,
fyrst og fremst iðnaðarland, og
kolaframleiðslan hefir lengi verið
hyrningarsteinn undir atvinnulífi
ríkisins. Síðan heimsstyrjöldinni
lauk, hefir þessi atvinnugrein. átt
næsta örðugt uppdráttar. Flestar
námur hafa verið reknar með tapi.
En um leið og námureksturinn er
kominn á heljarþrömina, er alt at-
vinnulíf Breta í kreppu. Þar dreg-
ur hver annan á eftir sér, og
kreppur og kaupdeiiur eru fyrir-
sjáanlegar einnig í öðrum at-
vinnugreinum.
Fyrir brezkan iðnað eru fram-
tíðarliorfurnar engan veginn
glæsilegar sem stendur. Af hálfu
verkamanna sjálfra hafa jafnvel
heyrst raddir á möti tillögum
verklýðssambandsins' um þjóð-
nýtingu námanna. Hei’ir því verið
haldið fram, að ef tillögum þess-
um yröi fram fyjgt, [)á tækju
verkanienn of mikla ábyrgð á
framtið kolaiðnaðarins. En sú
framtíð er alt annað en björt.
Engin [íjóðnýting eða ríkisrekstur
kemur að haldi til lengdar, ef
markaðirnir bregðást. Og þannig
er því farið. Sé litið á útflutning
kola frá Bretlandi nú og fyrir
stríðið, sést, að hann minkar óð-
um. Að því er Frakkland, Holiand
og' Suður-Ameríku snertir, stendur
hann hér um bil í stað. En til
Rússlands, Þýzkalands, italíu og
Norðurlanda er hann svo mikiu
minni nú en fyrr, að milljónurn
smálesta nemur. Ástæðurnar eru
margár. Rússar og Þjóðverjar
geta ekki keypt og reyna því á
aUar lundir að bjarga sér sjálfir.
Auk þess ryöja ..hvílu koiin“ (raf-
magnið) sér meira og meira til
rúms á kostnað hinna svörtu.
Þar tapast markaðir, sem aldrei
verða aftur unnir. Sama er að
segja méð tilliti til hinnaf sívax-
andi oiíunotkunar í skipum í stað
koia. (Frh.)
Neðri deild.
Rýmkun landhelginnar o. fl.
Þingsál.till. P. Ott. um samn-
ingaiiiraunir við Breta um rýmk-
un landhelginnar var þar fyrst
á dagskrá. Mintust ræðumenn á,
að Bjarni Sæmundsson náttúru-
i'ræöingur myndi geta iátið í té
vísindalegar sannanir fyrir nauð-
syn málsins vegna fiskveiðanna
i framtiðinni. Jón Baldv. vakti at-
hygli á, að óvíst sé, livort nóg
væri aö semja við Englendinga
eina, en þá gætí komið tii máte,
að freista að hafa gagn af milli-
göngu Þjóðabandalagsins. Ávinn-
ingurinn væri mikill, ef samkomu-
lag næöist, jafnvei þótt að eins
væri um frioun helztu bátamiða,
og |iegar vísiridaiegar sannanir
væru lagðar fram fyrir nauðsyn-
irini á friöuðum svæðum vegna
ungfiskjarins, þá yrði það mál
e. t. v. aúösóttara en samþykt á
útfærslu landhelginnar alls staðar
umhverfis landið. Þá benti hann
á, að Englendingar hafa friðað
siík svæði hjá sér fyrir veiðum
sinna eigin togara, og ef íslend-
ingar gerðu slíkt hið sama, myndi
það sýna ö.örum þjóðum bezt, að
h.ér sé áhugi á málinu. ÓJ. Th.
vildi, að reynt væri að vinna fylgi
útgeröarmannanna ensku við mái-
ið, með þvi að sýna þeim fram
á nauðsyn og gagnsemi friðun-
ar, en J. Baldv. bjóst við, að auð-