Alþýðublaðið - 26.06.1926, Qupperneq 2

2
•5
ALBVÐUiálíAÐia
<**«■ " r?^5 '’Z’ *•"*? z
Ulþýðubladib
( kemur út k hverjum virkum degi.
3
Afgreiðsla í Alþýðuhúsinu við
Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd.
J til kl. 7 síðd.
5 Skrifstofa á sama stað opin kl.
3 9»/,—10’/2 árd. og kl. 8 — 9 síðd.
] Simar: 988 (afgréiðslan) og 1294
| (skrifstofan).
j Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,00 a
3 mánuði. Auglýsingaverð kr, 0,15
5 hver mm. eindálka.
< Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
J (í sama húsi, sömu símar).
St|éi*Biinál3tste£iia
Verhamannastlórnarlnnar
sænsku
eftir Karl Bergström,
ritstjóra og ríkisþingmsann.
Pegar dæma skal um umbóta-
framkvæmdir, sem þriðja verka-
mannastjórnin sænska kom í verk,
verður að minnast þess, að hún
hafði ekki meiri hluta í ríkisþing-
inu við að styðjast. 1 hvorugri
málstofu ríkisþingsins heíir verka-
mannaflokkurinn meiri hluta.
Hann er þó stærsti flokkurinn í
neðri málstofunni, sem kosinn er
beint af alþjóð. Stjórnin hefir því
átt- mjög mikið undir góðvilja
borgaraflokkanna, einkum frjáls-
lynda flokksins. Það segir sig
sjálfí, að við samning tillagna
sinna hefir stjórnin oft neyðst til
að taka verulegt tillit til þessara
ílokka. Hreinni stjórnarstefnu
jafnaöarmanna hefir hún því ekki
gelað fylgt eöa framkvæmt. Til
þess hefir einnig brostið önnur
skilyrði. Síöustu tvö árin hefir
þjóðin átt fult í fangi með að ná
sér eftir taumlaust brask ófriðar-
áranna í atvinnu- og viðskifta-
málum. Að þjóðnýta gjaldþrota
fyrirtæki með spiltum markaði gat
hygginni verkamannastjórn ekki
kornið til hugar. Hún heföi jafnvei
ek-ki getað gert það, enda þótt hún
heíði haft nægilegan pólitiskan
styrk að baki sér. Stjórnin varð
því að láta við það sitja að vinna
af beztu getu að þjóðfélagslegri
enduíbótástarfsemi með miklu til-
liti til jreirra stjórnmálalegu afia,
sem ráðandi voru í þinginu. Það
var líka alt annað en alþjóðleg
endurLó an.ál, sem mestu réðu um
það, að þessi stjórn tók við vöid-
um. í sænskum stjórnmáium
höfðu iengi verið á dagskrá'kröí'-
ur um lækkun á hinum óeðlilega
miklu útgjöldum til hers og flota.
Útgjöld til hersins hvíidu svo
þungt á fjármálum rikisins, að því
var ge'samlega um megn a'ð koma
fram nokkrum umbótum, smáum
eða stórum, sem úthúmtu fjár-
íramlög. Hægrimenn voru and-
vígir öllu, sem laut að því að
létta herkostnaðarbyrðina, en aft-
ur á móti vildu vinstrimenn vinna
að takmörkun hennar að nokkru
levti. Fyrsta viðfangsefni verka-
mannastjórnarinnar á ríkisþinginu
1925 .. hún tók við völdum i
o'klóber 1921 — hiaut því aö ver'ða
það að reyna að koma fram breyt-
ingum á skipulagi hernaðarmál-
anna. Á ríkisþinginu 1925 lánáð-
ist stjórninni líka að koma fram
svo miklum takmörkunum á her-
búnaði og styttum æfingatíma
hervarnarskyldra manna, að út-
gjöld til hersins á fjárlögum lækk-
uðu úr nál. 143 millj. niður í
105 millj. kr. Með þessu voru
ríkissjóði sparaðar 38 millj. kr.,
sem orðið hefir til þess að lækka
skatta, bæði beina og óbeina, og
jafnframt gert fjárhagslega mögu-
legar umbætur á ellistyrks- og
sjúkratryggingar-lögum og fram-
kvæmd hagkvæmra atvinnuleysis-
trygginga.
Niðurfærsla á útgjöidum til
hersins var komið fram með at-
beina frjálslynda f-Lokksins, en
móti því börðust hægrimenn af
mikiili grimd, og hefðu þeir held-
ur kosið að fylgja frám mun
meiri og dýrari herskaparráðstöf-
unum en þeim, sem fyrir voru.
Frjálsiyndir þorðu ekki að gera
stjójninni verulega erfitt fyrir í
þessu máli, því að kjósendur
þeirra úti um landið höfðu gert
eindregnar kröfur um láekkun á
hervarnarútgjöldunum.
En annað hljóð kom í strokkimi,
þegar verkamannastjórnin hófst
handa um hreinar félagsmá'aum-
bætur, eins og lýst var í fyrri grein
minni um þetta mál. Góð laga-
frumvörp um endurbætur á
sjúkratfyggingum, um atvinnu-
leysistryggingar og endurskoðun
á slysatrygglrigarlögum mættu
mótspyrnu, greinilega í þeim til-
gangi gerðri, að stjórnin næði ekki
þeim árangri, sem orðið gæti til
að efla traust hennar og fyigi
meðal verkalýðsins í landinu. Pað
var augljóst, að viðleitni vinstri-
manna hneig að því að ræna
stjórnina trausti sinna eigin
manna. Senr dæmi unr þá miklu
erfiðleika, sem frjálslyndi flokk-
urinn hefir valdið stjörninni, má
nefna, að nálega öll frumvörp
hennar um endurskoðun á félags-
málalöggjöfinni hafa verið stytt
og stýfð af meiri hluta borgara-
legu flokkanna. Pessi meðferð
stjórnmálanna, sem frjálslyndi
ilokkurinn gekst fyrir og hægri-
meMii auðvitað fylgdu af alúð,
hefir gert afstöðu stjórnarinnar ó-
þolandi. Pað hefir því senniiega
verið stjórninni meira gleði- en
grenrju-efni að afsala sér völd-
iinum' í hendur frjálslynda flokks-
ins.
Aftur á móti hefir fráfarandi
<•
stjórn orðið meira ágengt í tendur-
bótaviðleitni sinni, þegar í hlut
áttu stéttir, þar sem frjálslyndi
ílokkurinn átti mikil ítök meðal
kjósenda ;• þar til má nefna, að
stjórninni hefir tekist að fá sett
„leiguliðaíög“, sem gerir ieigulið-
um (smábændum) unt að fá kaup-
rétt við sanngjörnu verði á land-
spildum, sem þeir hafa komið í
rækt með nriklu striti. Áður höfðu
þessir sir.ábæ.idur verið mjög háð-
ir jarðeigendum, stórbændum og
jarðeignahlutaféiögum. Pað hefir
oft komið fyrir, að þegar smá-
bóndi eða Jandseti var búinn að
koma jarðspildu í ágæta rækt eftir
margra ára erfiði, þá gerði jarð-
eigandi eitt af tvennu, hækkaði
býlisafgjaldið óhæfilega mikið eða
rak leiguliðann burt frá ávöxtum
vinnu sinnar. Þetta og þvílíkt
getur ekki komið fýrir nú, eftir að
leiguliðalögin gengu í gildi.
Á sviði jarðelgnamálanna hefir
stjórninni enn fremur tekist að
korna frarn rnjög mikilvægum um-
bótum. Sænska ríkið ræður yfir
geysistórum jarðeignum. Eftir til-
lögu frá verkamannastjórninni
samþykti ríkisþingið í ár að láta
af hendi nægilega stórar spildur
af þessum jarðeignum til allra,
sem hefðu hug á að stunda jarð-
yrkju og skilyrði til þess. að geta
það, sem þeir fá á „erfðáfestu"
til afnota fyrir sig og eftirkom-
endur sína með svo öruggum og
tryggum skilyrðum, sem framast
verður á kosið. Jörðin er eftir
sem áður eign ríkisins, en afnota-