Alþýðublaðið - 16.07.1926, Page 4

4
frjálsa samkeppni. Að eins virð-
ist Kr. A. eins og öðrum flokks-
mönnum hans það vera aðalatrið-
ið, að ekki sé gert neitt það í
máli þessu, er miðaði Alþýðu-
flokknum til hagsbóta. Er sú af-
staða íhaldsmanna skiljanlég og
í fullu samræmi við stjórnmála-
þroska þeirra og réttsýni.
Eins og við bjuggumst við, mun
Kr. A. tregur að fara í mál við
okkur út af réttmætuni ummælum
okkar í hans garð fyrir þetta sér-
staka frumhlaup hans.
Héðinn Valdimarsson.
Stefán Jóh. Stefánsson.
Riissar og Þjóðverjar.
í.
Gömul viðskifti og ný.
Bismarck var frumkvöðull og
frömuður að bandaiagi Þjóðverja
og Austurríkismanna, því, er
seinna, eftir að ítalía bættist í
hópinn, varð að þríveldasamband-
inu. En Bismarck gekk þess ekki
dulinn, að með bandalagi þessu
fylgdi hætta. Hættan var sú, að
með því móti yrði Rússland knúð
íil sambands við andstæöingana,
og að Þýzkaland þannig gæti
komist í þá óþægilegu aðstöðu að
verða að verjast á tvær hendur —
bæði að vestan og austan.
Járnkanzlarinn reyndi því af
öllum mætti að afstýra þessari
hættu. Hann var nákunnugur rúss-
neskum háttum og rússnesku
stjórnarfari og kunni til fullnustu
að leika á þá strengi, er líklegir
væru til að finna enduróm við
hirðina i Pétursborg. Hann not-
færði sér skyldleika keisaraætt-
anna — Vilhjálmur í. \nar föður-
bróðir Alexanders II. —. Hann
benti á stjórnarfar beggja ríkj-
anna, er að ýmsu leyti svipaði
saman, — Þýzkaland var þrátt
fyrir állar stjórnarskrár ekki fjarri
því að vera einveldi —. Hann
minti á sameiginlega hagsmuni
hirðanna, afstöðu beggja gagnvart
hinni alþjóðiegu verkalýðshreyf-
ingu, sem farið var að bóla á.
í fám orðum: Bismarck hafði góð
spíl á hendinni og hann kunni að
fara með þau.
Hann gerði leynisamning við
Rússland — þenna erkifjanda'
Austurríkis — jafnframt því, að
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
hann var tritr og dyggur banda-
lagsmaður Austurríkismanna. Á
þann hátt hugðist hinn mikli
stjórnkænskumaður hafa trygt
land sitt gegn yfirvofandi hætturn.
En þetta tvöfeldnispil hans var
í sjálfu sér hættulegt og ekki öðr-
um hent en þaulæfðum spila-
mönnum, ;— alls ekki pólitískum
viðvaningum.
Þegar svo Bismarck skyhdilega
var rekinn á dyr og öll stjórn-
málaafskifti af hönum tekin, var
ekki við öðru að búast en að
glundroði kæmi í spilið. Nýju
mennirnir með Vilhjálm II. í
broddi fylkingar voru of sérgóðir
og einráðir til að kæra sig um
öldunginn. Þeir ráðfærðu sig ekki
einu sinni við hann, og er það
þó almenn kurteisisregla, þegar
skift er um framkvæmdarstjóra
jafnvel í smáum hlutafélögum,
eins og Bismarck seinna komst að
orði.
Eftirmenn járnkanzlarans gáfu
upp tvöfalda spilið hans. Leyni-
samningurinn við Rússland var
eklti endurnýjaður.
Afleiðing þess var ef til vill
gróði fyrir stórpólitík Evrópu,
hreinni línur, hreinskilnari póli-
tík en verið hafði. En fyrir Þýzka-
land urðu þessar afleiðingar að
tapi. Þær leiddu til bandalags
milli Frakka og Rússa.
Það, sem Bismarck hafði óttast
og gert sitt ítrasta til að sporna
við, — það kom nú á daginn.
Á því fékk Þýzkaland að kenna í
heimsstyrjöldinni miklu.
Áður en styrjöldinni lauk, en
eftir byltinguna í Rússlandi, komu
fulltrúar Rússa og Þjóðverja sam-
an til friðarsamninga í Brest-Li-
tovsk. Þá var Þýzkaland enn svo
voldugt, að það gat sett Rússum
hina hörðustu friðarskilmála.
Trotski gekk að þeim, þótt óálit-
legir væru. Var það án efa vitur-
lega ráðið, eins og þá stóðu sakir.
En engar vináttutilfinningar gat
þó sá friðarsamningur alið í rúss-
neskum brjóstum í garð Þjóð-
verja.
Seinna mættu þessar tvær þjóð-
ir þéttskipaðri fylkingu sameigin-
legra fjandmanna. Eftir bylting-
úna í .Þýzkalandi og Versala-frið-
inn var ekki lengur neitt regin-
djúp staðfest á milli þeirra.
Væntu þá margir þess, að þær
myndu snúa bökum saman eins
og bræður í baráttunni við sam-
eiginlega fjandmenn. Or því varð
þó ekki, en samt jöfnuðu þær við-
skifti sín nokkru seinna með frið-
%
samlegum samningi í Rapollo
1922. Var það hinn heimsfrægi
rithöfundur og stjórnmálamaður
Walther Rathenau, sem mætti þar
fyrir hönd Þjóðverja, Rússland —
þetta blóði drifna bolsaland, þar
sem morðvargar1 einir og mann-
ætur bjuggu (sbr. borgarablöðin)
— var þá þegar hætt að vera sú
grýla, er allir fældust. Það mætti
þar sem eitt af stórveldum Norð-
urálfu, sem allir urðu að taka til-
lit til.
Utanríkisráðherra Rússa, Tschit-
scherin, sem ær maður vitur og
stjórnkænn, hefir lagt kapp á að
efla og varðveita gott samkomu-
lag við Þjóðverja. Vesturveldin
hafa, eins og kunnugt er, verið
Rússurn alt annað en vinveitt, en
þetta hefir eðlilega hlotið að þoka
þeim saman, Rússum og Þjóð-
verjum. Eftir Locarno-fundinn,
þegar sýnt var, að saman mundi
draga með Þjóðverjum og vestur-
veldunum, þannig, að Þýzkaland
gengi inn í Þjóðabandalagið,
gerði Tschitscherin sér ferð til
Berlínar til þess að vara Þjþð-
verja við Locarno-samningunum,
sem hann álitur að muni leiða til
* tjóns fyrir bæði ríkin. Nokkurn
sýnilegan árangur bar þó sú ferð
ekki. Stresemann hinn þýzki sat
fastur við sinn keip, að sættast
við vestur-veldin og að koma
Þýzkalandi inn í bandalagið.
Á fundi Þjóðabandalagsins í
Genf í vetur lá svo fyrir umsókn
um upptöku Þýzkalands.
Við vitum, hvernig fór um sjó-
ferð þá; sáttabrautin reyndist
þyrnum stráð. Er þangað kom,
mátti „andinn frá Locarno", sem
um skeið hafði verið svo magn-
aður, að hann ærði margar ein-
faldar sálir (einnig hér á landi),
,svo að þær töluðu tungum, muna
sinn fífil fegri. Nú var mjög af
honum dregið. Og þótt hann
aldrei nema hafi verið reiðubú-
inn, þá reyndist nú, sem oftar,
holdið veikt hjá stjórnvitringun-
um. Víst er um það, að ekkert
heyrðist frá þeim fundi annað en
þras og þref og „orð innantóm".
Afbrýðin og öfundsýkin milli
þjóðanna gengu' þar Ijósum log-
um, og hagsmuna-togstreitan var í