Alþýðublaðið - 03.08.1926, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Viðtal
við vprnarmálaráðherra Dana,
Laust Rasmussen, flokks-
bróður vorn.
Vér hittuni ráðherrann á varð-
skipinu „Fylla“, sem hann hefur
ferðast á til Jan Mayen.
Það var meðalmaður vexti með
lifandi gáfuleg augu, sem tók X
móti oss. Hann bar utan á sér
þá eiginlegleika, sem geðfeldastir
eru ur þjóðarskapferli Dana, vits-
muni og ósvikna einlæga alúð.
En i fasi hans bar mest á tveim
andstæðum, gætni og opinskáum
kvikleika, sem fóru ágætlega
saman.
„Hvað lýst yður á land vort og
þjóð?“
„Mér lýst ágætlega á hvorutveggja.
En þó verð ég að játa, að ég hefi
haft meira saman við fólkið að
sælda hér í Reykjavik en við
landið, og veldur því sumpart hin
óhagstæða tíð, en sumpart hin
afar mikla gestrisni, er mér hefir
verið auðsýnd".
,Hvað getið þér, ráðherra! sagt
um strandvarnarsskip vor? Haldið
þér, að það geti komið til að litió
verði á þau senr herskip, eins
og sumir h lda, — því það riði illa
í bága við það, að island hefir
lýst yfir ævarandi hlutleysi
sínu —?“
„Auðvitað getur ekki komið til
mála að líta á þessi skip sem
herskip, því þeim er ekki ætlað
annað hlutverk en að fara með
lögregluvald á landhelgissvæðinu.
Ekki.. getur það heldur valdið
þv!, að litið verði á þau sem
herskip, að jjau eru með vopn-
um, því vopnin og öll gerð þeirra
gerir þau með öllu ónothæf til
raunverulegs hernaðar, og er það
í sjálfu sér nóg sönnun. Ég hefi
lagt fyrir ríkisþingið danska
.frumvarp til laga um afvopnun,
þar sem meðal annars er lagt til,
,að í stað flotans komi strandvarn-
arskip, sem fremji lögreglueftirlit.
Sumir báru því við, að þetta væru
herskip, því að þau væru vopn-
uð og mönnuð foringjum og á-
höftti fieni hefðu sérstaklega
tamið sér meðferð vopnanna. Aðr-
ir héldu því fram, að skipin
myndu að vettugi virt, af því að
þau væru ekki herskip. Hvort-
tveggja er þó rangt. Landamæra-
i'
verðir vorir á þýzku landamærun-
um eru vopnum búnir sem her-,
menn og einkeimisbúnir sem her-
menp, en eru þó ekki annað en
löggæzlumenn, -r- þeir heyra því
ctlls ekki undir varnarmálaráðu-
neylið, hehlur undir fjármálaráðu-
neytið, og þó er valdi þeirra sýnd
full yirðing. Vitanlega getur orðið
milliríkjaþras, ef framinn er yfir-
gangur. En sama getur auðvitað
spunnist úr því, ef yfirgangur er
íraminn á öðrum sviðum."
„Haldið frér, að strandvarnar-
skip vor komi að fullum notum
og að yfir höfuð sé hægt áð hafa
óyggjandi eftirlit með jafnlangri
strandlengju og hér kemur til
greina?"
„Strandlengjan er að vísu löng
og togararnir útsmognir. Þó að
þeir séu sinn af hverju þjóðerni,
hafa þeir sameiginlegt merkja-
kerfi, og gera með því hvorir
öðrum aðvart, þegar varðskipin,
sé? í lagi hið clanska, eru í aðsigi.
En af þvi leiðir, að alt reynist í
himnalagi þegar varðskipið kem-
ur á vettvang. Auðvitað fer svo
varðskipið aftur leiðar sinnar, en
togararnir fara aftur að gera sig
heimakomni i landhelgi. Sé nú ís-
lenzka varðskipið á hælum hins
danska, rennir það sér inn í miðja
torfuna, því togararnir eiga sér nú
ekki frekar ills von. Að vísu er
mér Jætta að eins kunnugt af því,
sem mér hefir sagt verið, og úr
opinberum skýrslum. En eftir
jressu koma íslenzku -skipin að
afarmiklu haldi. Þetta er senni-
lega líka ástæðan til þess, að ís-
lenzku varðskipin hafa upp á síð-
kastið tekið fh iri togara en dönsku
skipin. En það er lítill vafi, að
eftirlitið myndi koma að töluvert
meira haldi, ef loftskeytastöðvar
væru þar, sem mest er um -togar-
ana, svo að þær gætu kallað til
varðskipsins, ef með þyrfti."
,,Verkamannalaunin í Danmörku
fara eftir vísitölu?“
„Að vísu.“
„Frá hálfu andstæðinganna hér
hefir verið gefið í skyn, að úr
því að danskir verkamenn gætu
miðað laun sín við vísitölu, þá
gætu íslenzkir verkamenn það
líka.“
„Ja; það fer. svei mér eftir at-
vikum. Það er ekki svona skil-
málalaust ha>gt að* álykta að hægt
sé að gera eitthvað á einum
stað af því, að það er gerlegt á
öðrum. Það væri t. d. nokkuð
hæpið að halda því fram, að það
væri hentugt að ganga á skyrt-
unni við Norðurheimsskautið af
þvi, að það er gerlegt undir mið-
jarðarlínunni,
Þctð er því að eins hœgt að láta
verkalaunin elta hrap og hœkkun
visitölu, ef gengið er út frd laun-
um, sem, þegar skipulagið kemst
á, koma heim við verðlag það,
sem þá er. Vœri aftur á móti
gengið út frá launum, sem óhag-
stœð tilviljun og ofbeldi vinnu-
veitenda hefir skapað án tillits
til verðlagsins í þann svipinn,
vœri blátt áfram brjálæði að
láta verkalaunin elta visitölu.
Þegar ófriðurinn mikli hófst,
bjuggust menn við, að hann
myndi að eins standa yfir nokkra
mánuði, og verkamenn í Dan-
rnörku gerðu sér því ekki neiít
verulegt far um að ná sanngjarnri
hlutdeild í hinum ósanngjarna á-
góða, sem kaupmenn og iðnrek-
endur mokuðu til sin. En þegar
ófriðurinn drógst á langinn og
verð allra nauðsynja hækkaði,
heimtuðu verkamenn dýrtíðarupp-
bót, en samningar um hana dróg-
ust alt af það, að jafhan, þegar
búið var að samþykkja hana,
hafði verðið hækkað pnn það, að
nýrrar dýrtiðaruppbótar þurfti
með o. s. frv. endalaust. 1916
var komið skipulagi á laun starfs-
manna ríkisins. Það voru ákveöin
grundvallarlaun og verðsveiflu-
uppbót og dýrtíðaruppbót, og
fóru uppbæturnar eftir .vísitölu,
en grundvallarlaunin ekki.
Að því, er til verkamanna kem-
ur, var þeim 1920—21 sett kaup,
sem stóðst nokkurn veginn á við
verðlagið þá. En svo að kaupið
skyldi ekki hamla samkeppni
danskra aPurða við erlendar,
gengu verkamenn að því, að
kaupið fyrst um sinn færi eftir
vísitölunni. En jráð verður enn að
undirstrika það, að þessi tilhliðr-
unarsemi gat að eins komið til
mála af því, að gengið var út
frá launum, sem stóðust á við hið
raunverulega verðlag. Á öðrum
grundvelli hefði það verið útilok-
að. Svipað hlýtur og að vera hér,
ef kaupið ætti að fara eftir vísi-
tölu. Ég ,hefi heyrt, að afardýrt sé
að lifa hér á landi og að húsa-
leigan taki sérstaklega af gam-